Mówi się, że bez ryzyka nie ma zabawy. W praktyce jednak chyba nikt z nas nie zakłada, że podczas realizowania życiowych pasji, miałby zdarzyć się wypadek. Mimo, że w przypadku niektórych aktywności akceptujemy pewien czynnik ryzyka, dobrze jest zagrożenie zredukować do absolutnego minimum. Bo kto powiedział, że dobra zabawa nie może być też zabawą bezpieczną?
Jeśli kręci Cię trekking i masz zamiar wędrować także zimą, zasady bezpieczeństwa w górach nie mogą być Ci obce. Poziom ryzyka zależy w tym przypadku zarówno od tego czy w sposób poważny podejdziesz do przygotowań, jak i od tego czy zachowasz zimną krew i będziesz podejmować dobre decyzje na szlaku. Wielu rzeczy przewidzieć się nie da, ale warto zrobić wszystko, by ryzyko ograniczone zostało do minimum. Oto kilka punktów, które warto znać, by wycieczki zimowe były czystą przyjemnością, niezmąconą przez nieprzyjemne incydenty.
Wycieczki zimowe dostarczają wielu pozytywnych wrażeń, ale lista rzeczy, o których należy pamiętać w trakcie przygotowań jest dosyć długa. Chociaż większość poniższych punktów zawiera wskazówki, które są dla wielu oczywiste, warto utrwalić je w pamięci. Bo w ferworze przygotowań nietrudno zapomnieć o czymś, co będzie mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa. A trzeba wiedzieć, że zima w górach błędów wybaczać nie lubi.
Powiedzmy, że odrobiłeś (-aś) już pierwsze zadanie domowe: ustaliłaś (-aś) cel, wiesz w jakie góry jedziesz oraz znasz potencjalne zagrożenia dotyczące tego miejsca. Co dalej? Oto przykładowy plan działania.
Zima to nie jest czas na spontaniczne górskie akcje i wycieczki w nieznane. Niewiedza może Cię dużo kosztować. Przed wyruszeniem na szlak, przestudiuj prognozy pogody (najlepiej z kilku sprawdzonych źródeł). Jeśli informacje nie będą napawać Cię optymizmem, nie miej oporów, żeby zmienić swoje plany. Czasami konieczne będzie odwołanie wycieczki. Innym razem wystarczy jedynie zrezygnować z ambitnego celu i nieco skrócić trasę.
Jeśli gór, w które się wybierasz, dotyczy problem lawin, koniecznie odwiedź stronę GOPR lub TOPR (gdy wybierasz się w Tatry). Pod żadnym pozorem nie ignoruj informacji o zagrożeniu lawinowym. Dla pięknych widoków i mocnych wrażeń nie warto ryzykować życia.
Planując trasę, pamiętaj, że zimą wszystko trwa dłużej. Czasy przejść zamieszczone na mapie dotyczą warunków letnich, gdy nie trzeba brodzić w zaspach, czy walczyć o przyczepność na śliskim lodzie. Weź poprawkę na podobne okoliczności oraz na krótszy dzień (wędrowanie, gdy jest ciemno, zimno i do schroniska daleko, może nie należeć do przyjemności).
Wycieczki zimowe bywają bardziej męczące od tych letnich. Jeśli więc Twoja kondycja pozostawia wiele do życzenia, może szybciej zabraknąć Ci sił. Gdy temperatura nie jest zbyt wysoka, taki scenariusz bywa bardzo niebezpieczny. Przy planowaniu trasy, zachowaj więc jeszcze większą rozwagę niż latem.
Wycieczki zimowe oznaczają też wyższy wydatek energetyczny, a niedobór kalorii wypadałoby uzupełnić. Dlatego w swoich planach uwzględnij dłuższy postój, potrzebny by spożyć ciepły posiłek oraz krótsze przerwy na łyk ciepłej herbaty lub drobną przekąskę.
Sprawdź również opcje wcześniejszego zakończenia wycieczki. Takie rozeznanie będzie na wagę złota, w przypadku problemów na trasie.
W grupie zwykle jest weselej, a w górach także bezpieczniej. Nawet, gdybyś miał (-a) naturę samotnika, namów kogoś na wspólne wędrowanie. Jeśli zdarzy się wypadek, a w pobliżu nie będzie żywej duszy, możesz nie doczekać się pomocy. Szukając towarzystwa, bierz pod uwagę osoby, które mają już jakieś górskie doświadczenie. Najlepiej takie o podobnej kondycji.
Zimą dokładnie przemyśl, w co się ubierzesz. Pamiętaj o zasadach outdoorowej „cebulki”. Załóż bieliznę termoaktywną, która pozwoli Ci zachować suchy klimat wokół skóry, nawet podczas bardziej intensywnego wysiłku. Na to ubierz bluzę, która dobrze odizoluje Cię od chłodu. Miej też przygotowane ciuchy, które zapewnią skuteczną ochronę przed przenikliwym wiatrem i nieprzyjemnymi opadami. Tu doskonałym wyborem będzie kurtka z dobrą membraną Jeśli nie spodziewasz się opadów, ale za to boisz się przewiania, postaw na dobrze oddychającą i chroniącą przed podmuchami kurtkę softshellową.
Skoro szykujesz się na wyjście w góry, to musisz mieć plecak, w którym znajdą się najpotrzebniejsze przedmioty. Oto akcesoria, które powinny się znaleźć na wyprawowej checkliście:
Pomyśl o „rezerwie” odzieżowej. Zdeponuj w bagażu dodatkową puchówkę oraz drugą parę rękawic (ten element garderoby jest chyba najbardziej narażony na przemoczenie). Jeśli zaczynasz trasę przy dobrej pogodzie, możesz schować tam kurtkę z membraną, która z pewnością przyda się na grani.
Nie zapomnij o termosie na napoje z herbatą lub kawą, która podczas wycieczki pozwoli Ci się rozgrzać. Pamiętaj, że podczas wędrówek zimowych, Twój organizm szybko traci wodę. Ponieważ przy niskich temperaturach aż tak nie odczuwa się pragnienia, łatwiej o odwodnienie.
Zadbaj również o to, by podczas wycieczki zjeść przynajmniej jeden posiłek na ciepło. Jeśli na Twojej trasie nie ma schronisk z bufetami, o obiad zadbać musisz sam (-a). Rozwiązania są dwa: możesz zabrać ze sobą termos obiadowy i delektować się ciepłymi specjalnościami domowej kuchni, albo spakować kuchenkę turystyczną i w dowolnym miejscu oraz czasie przyrządzić wartościowe i smaczne danie liofilizowane (torebkę z liofilizatem wystarczy zalać gorącą wodą!). Z pierwszej opcji skorzystają przede wszystkim osoby o mniejszych pokładach cierpliwości, które nie lubią czekać na obiad. Druga przypadnie do gustu turystom szukającym rozwiązań uniwersalnych. Kuchenka przyda się również w innych sytuacjach, na przykład wtedy, gdy w termosie skończy się herbata.
Bez wątpienia przydadzą Ci się też drobniejsze przekąski – idealne do skonsumowania podczas krótkich przerw. Mogą to być zarówno batony energetyczne, jak i suszone mięso (wołowina).
W plecaku nie może zabraknąć też akcesoriów pozwalających zorientować się w górskim terenie. Nawet jeśli masz mapę w telefonie lub GPS, nic nie stoi na przeszkodzie, by zabrać też rezerwową wersję z papieru (z której skorzystasz w przypadku awarii sprzętu lub zwykłego wyczerpania się baterii). Przydatny może być też kompas.
Zimą, gdy dni są krótkie, bardzo nierozważnym posunięciem byłoby wyjście na szlak bez latarki czołowej. Jeśli szykujesz się na większe mrozy, pomyśl o wersji zimowej takiego urządzenia. Posiada ona oddzielny pojemnik na baterie lub akumulatorki, który z modułem połączony jest za pomocą dłuższego przewodu. Taki system umożliwia schowanie ogniwa elektrycznego do kieszeni kurtki, co zapewnia ochronę przed niskimi temperaturami.
Chociaż w polskich górach można liczyć na pomoc profesjonalnych służb ratunkowych, to nie spodziewaj się, że pojawią się one natychmiast. Jeśli zdarzy się wypadek lub wędrówkę utrudniać zacznie czyjaś niedyspozycja, pierwszej pomocy udzielić musi ktoś z ekipy. W ekwipunku każdego prawdziwego turysty powinna się znaleźć apteczka. Przed wyjściem w góry, warto skontrolować jej wyposażenie, by nie okazało się, że nosisz środki, które do niczego się nie nadają.
Zimą, gdy w sposób szczególny narażony (-a) jesteś na hipotermię, pamiętaj o tym, by w Twoim plecaku znalazła się folia NRC (nie bez przyczyny nazywana “folią życia”). Ten niepozorny “kocyk” pozwoli zatrzymać ciepło blisko ciała.
Jeśli dotąd wędrowałeś (-aś) tylko latem, to zanim wyruszysz na zmrożony szlak odwiedź sklep outdoorowy, aby uzupełnić wyposażenie.
Być może kijki trekkingowe, z których korzystałeś (-aś) latem potrzebują zimowych talerzyków? Lepiej sprawdź to zawczasu! Kije pozbawione takiej nakładki będą mocno zapadać się w śniegu, utrudniając wędrówkę i doprowadzając Ciebie do furii.
Gdy za cel chcesz obrać góry typu beskidzkiego, pomyśl o zakupie raczków turystycznych. Umożliwią one pokonanie śliskich fragmentów trasy. Łatwo się je zakłada, a do tego pasują niemal na każde buty. Ich niewielkie gabaryty i niewygórowana waga, sprawiają, że znajdziesz na nie miejsce, nawet w bardzo małym plecaku.
A może Twoje ambicje sięgają Tatr? W takim przypadku koniecznie zainwestuj w buty o konstrukcji umożliwiającej współpracę z odpowiednimi rakami (koszykowymi, półautomatycznymi albo automatycznymi) oraz w same raki na buty. W przypadku zimowej turystyki wystarczyć powinny wersje koszykowe, chociaż inwestując w półautomaty albo w automaty (i buty z odpowiednimi rantami), otwierasz przed sobą drzwi do bardziej zaawansowanych form turystyki.
Skoro wycieczki zimowe w Tatry, to także czekan turystyczny. Jeśli jeszcze nie posiadasz takiego sprzętu, dowiedz się, czym kierować się przy wyborze oraz jaka długość czekana będzie najlepsza, dla osób o Twoim wzroście. Chociaż konstrukcja czekana nie należy do skomplikowanych, nie każdy turysta spotkany na szlaku używa go we właściwy sposób. Warto więc uprzednio zapisać się na kurs turystyki zimowej, by wyrobić w sobie odpowiednie nawyki.
Jeśli Twoja trasa przebiega przez obszary lawinowe, dopilnuj, żeby KAŻDY uczestnik wycieczki miał ze sobą lawinowe ABC. W tym przypadku nie ma mowy o żadnych kompromisach i cięciu kosztów. Lawina nie wybiera, a jeśli ktoś z ekipy nie dopełni tego obowiązku, może się okazać, że los uczestników wycieczki będzie w rękach osoby, która nie posiada sprzętu niezbędnego, by uratować nieszczęśników spod zwałów śniegu.
Twoje bezpieczeństwo zależy od tego, jak dobrze przygotowali się pozostali uczestnicy wycieczki, ale też od wyposażenia indywidualnego, jakie zabierasz w góry. Jeśli nie chcesz w stu procentach zawierzać swojego losu innym, zainwestuj w plecak lawinowy, czyli specjalistyczny sprzęt, z którego pomocą masz szansę utrzymać się na powierzchni pędzącej masy śniegu.
Posiadanie odpowiedniego wyposażenia, to warunek konieczny, ale niejedyny. Żeby akcja ratunkowa była skuteczna, trzeba wiedzieć jak posługiwać się detektorem, sondą lawinową i łopatą śnieżną. Niezbędną wiedzę najlepiej jest posiąść na kursie.
Taki sprzęt przyda Ci się, gdy zamierzasz wędrować po trasach świeżo zasypanych śniegiem. Zadaniem rakiet jest takie rozłożenie Twojego ciężaru, byś nie musiał (-a) zapadać się w śniegu. Dobrym wyjściem są też narty trekkingowe.
Gdy zamierzasz odwiedzić zaśnieżone Tatry, albo inne góry typu alpejskiego, w których nie brakuje stromych podejść i przepaści, zastanów się nad założeniem kasku. Taki sprzęt może ochronić Twoją głowę podczas upadku, o który łatwiej, gdy poruszasz się w wymagającym terenie. Po prostu lepiej dmuchać na zimne, nawet jeśli inni uznają to za nadgorliwość.
W stresie i pośpiechu możesz mieć problemy z przypomnieniem sobie najłatwiejszego ciągu cyfr. A takie właśnie okoliczności najczęściej towarzyszą wzywaniu służb ratunkowych. Dlatego zanim wyruszysz na szlak, zapisz w telefonie numery alarmowe: 985 oraz 601-100-300. Zainstaluj również aplikację RATUNEK, która w razie potrzeby m.in. przekaże służbom informacje o Twojej lokalizacji, ułatwi kontakt na linii: poszkodowany – ratownicy, a nawet poinformuje GOPR-owców lub TOPR-owców o stanie baterii w Twoim telefonie.
Sprawdź jak skutecznie wezwać pomoc w górach:
Pamiętaj, że bezpieczeństwo w górach w dużej mierze zależy właśnie od energii elektrycznej. Przed wyjściem na szlak upewnij się, czy smartfon został naładowany. By mieć pewność, że nic Cię nie zaskoczy, zabierz też ze sobą dobry power bank.
Chociaż dzisiaj wzywanie pomocy ułatwiają nam nowoczesne technologie, warto znać również sposoby tradycyjne. Nadanie sygnału SOS za pomocą gwizdka bądź latarki, może być ostatnią deską ratunku, w przypadku gdy zawiedzie technika. Ważne jest też byś posiadał (-a) umiejętność zakomunikowania zbliżającym się ratownikom, że to Ty jesteś osobą, która na nich czeka (ułożenie ciała w literę ” Y”).
Informacja o tym, gdzie się wybierasz i kiedy masz zamiar wrócić, ma kluczowe znaczenie dla bezpieczeństwa Twojej wycieczki. Jeśli na trasie wydarzy się coś złego, a Ty nie będziesz w stanie skutecznie wezwać pomocy, mogą zrobić to inni, zaniepokojeni faktem, że nie dotarłeś (-aś) do wskazanego miejsca. Taka wiadomość pozwoli też zacieśnić obszar ewentualnych poszukiwań.
Gdyby się zdarzyło, że w trakcie marszu zmienisz swoje plany, pamiętaj aby poinformować o tym osobę, której wcześniej zostawiłeś (-aś) wiadomość.
Dobre przygotowanie to podstawa! Jednak żeby wycieczki zimowe przebiegały bezpiecznie, warto zachować czujność i dokonywać właściwych wyborów także już będąc na szlaku. Oto kilka zaleceń.
Gdy leży się w ciepłym śpiworze, niełatwo odmówić sobie kolejnej drzemki, a po śniadaniu przerwy na kawę. Jeśli jednak myślisz o tym, by bezpiecznie pokonać zaplanowaną uprzednio trasę, narzuć sobie pewien rygor. Zimą dzień jest krótszy i jeśli chcesz sobie oszczędzić dodatkowych (i niekoniecznie pozytywnych) wrażeń, wychodź wcześnie na szlak. Co prawda dobra latarka czołowa umożliwi Ci nocną wędrówkę, ale i tak lepiej nie kusić losu.
Wycieczki zimowe w góry nie powinny zamieniać się w wyścigi. Jeśli w Twojej ekipie jest osoba o gorszej kondycji, pozwól jej dyktować tempo i nie ignoruj próśb o przerwę. Zawsze to lepiej, jeśli najsłabszy członek ekipy idzie na własnych nogach, niż gdyby z wycieńczenia przerwał marsz i trzeba było go znosić.
Górska rzeczywistość potrafi czasami zweryfikować zbyt ambitne plany. Po pokonaniu kolejnych etapów trasy sprawdzaj czas. Gdyby się okazało, że masz wolniejsze tempo, od tego jakie zakładałeś (-aś), rozważ wcześniejsze skrócenie wycieczki. Odwrót nie jest ujmą na honorze, ale wyrazem odpowiedzialności.
Jeśli jakąś trasę znałeś (-aś) z letnich eskapad, nie upieraj się, że zimą jej przebieg będzie identyczny. Wersje przygotowane z myślą o tej porze roku często omijają fragmenty najbardziej narażone na zejścia lawin, dlatego warto zachować czujność. Podpowiedzią zwykle są tyczki umieszczone wzdłuż szlaków zimowych.
Może się zdarzyć, że o fakcie zamknięcia jakiegoś szlaku dowiesz się już w trakcie wędrówki. Jeśli przed Tobą wyrośnie tablica z tego typu informacją, potraktuj ją bardzo poważnie. Bo chyba lepiej zrezygnować z realizacji planu i o własnych siłach zejść do doliny, niż zjechać w dół wraz ze zwałami pędzącego bezładnie śniegu.
Mówi się, iż błądzenie jest rzeczą ludzką. Gdy jednak jesteś zimą w górach, unikaj takich sytuacji. Jeśli się zdarzy, że dawno nie widziałeś (-aś) oznaczeń szlaku, zawróć i przejdź po swoich śladach do miejsca, gdzie był ostatni symbol. W zimowych warunkach szukanie dróg na skróty, nie jest zbyt bezpieczne.
