Każdy, kto chciałby spróbować swoich sił we wspinaczce lodowej, zadaje sobie zapewne wiele pytań: gdzie? jak? z czym? z kim? i właściwie to po co?
Czym charakteryzuje się wspinaczka lodowa? Co trzeba wiedzieć, by zacząć? Poniżej spróbuję odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania, stawiane przez osoby zainteresowane tą właśnie aktywnością.
Wspinaczka lodowa ma w sobie coś magicznego. Po pierwsze poruszamy się po czymś, czego niedawno jeszcze nie było, za moment zmieni formę, a za chwil kilka zniknie całkowicie na długie miesiące. Po drugie, wspinaczka po lodospadach ma w sobie coś sprzecznego i tym samym przyciągającego – zazwyczaj unikamy i boimy się konsekwencji wejścia na oblodzony szlak, chodnik czy ulicę. Okazuje się, że coś, co zawsze kojarzyło się z gipsem na nodze, przy pomocy kilku narzędzi może przysporzyć wiele radości.
Lodowy wyciąg w szkockich Highlands (fot. autor)
Wśród czekanów wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje – turystyczne oraz wspinaczkowe (in. sportowe). Do wspinania po lodospadach używamy czekanów sportowych, które charakteryzują się delikatnym wygięciem, wyraźnie zarysowanym, często cofniętym uchwytem (rękojeścią) oraz możliwością wymiany ostrzy. Do wspinania niezbędny jest komplet, czyli dwa czekany.
Kiedyś były modne tzw. smyczki nadgarstkowe do dziabek. Aktualnie odeszło się od ich używania. W zamian praktykowane jest używanie rozciągliwej lonży łączącej uprząż z czekanami, która chroni przed ich zgubieniem. Czekan nie może być zbyt lekki, ani zbyt ciężki. Oprócz podstawowych parametrów (tj. masy i długości) bardzo istotne jest wyważenie oraz tzw. swing, czyli łatwość zrobienia zamachu (machnięcia).
Na początek wystarczą nam buty z wysoką cholewką i w miarę sztywną podeszwą. Nie musimy od razu kupować butów z rantami z przodu i tyłu. Ważniejsze jest, żeby nasze buty były wygodne, dopasowane, ale nie za ciasne – przed palcami u stóp powinna być wolna przestrzeń, żeby nie obić sobie paznokci podczas wbijania przednich zębów raków w lód.
Do wspinania używamy stalowych raków. Mogą być one paskowe, półautomatyczne lub automatyczne, wszystko zależy, od jakich tego butów będziemy używać (czy z rantami, czy bez). Kolejnym kryterium są zęby raków – ich ilość oraz układ przednich, tzw. atakujących. Na początek, na łatwych lodospadach odpowiednie będą raki z dwoma pionowymi zębami z przodu. W przyszłości będziemy dobierać raki do rodzaju lodu – zależnie czy jest twardy i zwarty, miękki i wodnisty, „napowietrzony”, czy ma po drodze skalne odcinki itd. O wiele istotniejszą kwestią jest dobre dopasowanie raka do buta – powinny jak najlepiej przylegać, nie przemieszczać się względem siebie i przede wszystkim nie spadać.
Niezbędnym elementem wyposażenia wspinacza lodowego jest kask wspinaczkowy. Podczas wbijania naszych czekanów i raków, lód się kruszy i defragmentuje. Chrońmy nasze głowy!
Do asekuracji podczas wspinania po zamarzniętych wodospadach używamy śrub lodowych. Stalowa, tytanowa, z korbką, bez korbki… ważne, żeby była wyprodukowana z myślą o wspinaniu i została dobrze wkręcona w lód.
Wspinaczka lodowa — przykładowy sprzęt. (fot. 8a.pl)
Sprzęt ujęty na zdjęciu:
Ubiór należy dopasować do aktualnych warunków pogodowych. Koniecznie należy mieć ze sobą kilka par rękawiczek, ponieważ szybko mokną podczas częstego kontaktu z lodem. Wiosną, gdy panują dodatnie temperatury, warto mieć na sobie odzież membranową, która ochroni nas przed wodą z topniejącego lodospadu. Dobrze mieć ze sobą też grubszą kurtę z wypełnieniem puchowym lub z puchu syntetycznego tzw. stanowiskową, aby założyć ją podczas asekuracji partnera lub oczekiwania na swoją kolej wspinania.
Na pierwsze wspinaczki lodowe warto wybrać się z doświadczoną osobą: może to być instruktor wspinaczki górskiej, przewodnik górski lub dobry kolega/dobra koleżanka, który (która) zadba o nasze bezpieczeństwo. Należy upewnić się, że osoba, której zaufamy, ma odpowiednie doświadczenie, a w przypadku instruktorów i przewodników – kwalifikacje.
Unikajmy przebywania pod wspinającymi się ludźmi, do schronienia się wykorzystujmy naturalne formacje terenu i używajmy kasku (fot. S. Szlagowski)
W czasie samego wspinania należy pamiętać, że lód jest kruchy, ciężki i twardy. Bardzo łatwo o kontuzję spowodowaną uderzeniem spadającą bryłą lodową. Unikajmy przebywania pod wspinającymi się ludźmi, do schronienia się wykorzystujmy naturalne formacje terenu i używajmy kasku.
Po pierwsze, starajmy się wykorzystywać jak najmniej siły do wbijania dziabek w lód. Czekan to nie jest siekiera do rąbania drewna! Usztywnijmy ramię i rotujmy nadgarstkiem, wykorzystując wyważenie dziabki.
Po drugie, wbijajmy raki w lód, a nie stawiajmy ich na nim. Tu nie trzeba finezji – żeby dobrze wbić przednie zęby, należy mocno uderzyć.
Nogi trzeba rozstawić trochę szerzej niż rozstaw ramion a czekany wbijać mniej więcej jeden nad drugim (fot. autor)
Po trzecie, nasza pozycja wspinaczkowa powinna wrysować się w kontur trójkąta równoramiennego. Nogi należy rozstawić trochę szerzej niż rozstaw ramion a czekany wbijać mniej więcej jeden nad drugim. W ten sposób przenosimy ciężar ciała na nogi i pozwalamy odpocząć ramionom.
Po czwarte, aby sprawnie wkręcić śrubę lodową, róbmy to przed sobą na wysokości klatki piersiowej. Siłę kierujmy prostopadle do płaszczyzny lodu, a ramię trzymajmy równolegle do wkręcanej śruby.
Lód lodowi nie jest równy. Możemy wspinać się po lodzie utworzonym z zamarzającej wody (ang. water ice), oraz po lodzie powstałym z przeobrażenia śniegu – czyli tzw. lodzie alpejskim (ang. alpine ice). Warunki wspinaczkowe determinuje historia pogody, a przede wszystkim temperatury podczas tworzenia się lodu, jak i podczas wspinania. Trudniej będzie nam się wspinać podczas dużych mrozów, kiedy lód jest twardy i kruchy. Natomiast w czasie ciepłych dni, gdy lód jest miękki i plastyczny wspinanie będzie łatwiejsze i przyjemniejsze.
Aby sprawnie wkręcić śrubę lodową, robimy to przed sobą na wysokości klatki piersiowej (fot. S. Szlagowski)
Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje ostrzy do czekanów wspinaczkowych: lodowe oraz mikstowe. Ostrza lodowe dedykuje się wspinaczce po lodospadach (to dość logiczne) czy drogom górskim, które są obficie „wylodzone”. Ostateczna decyzja zależy od osobistych preferencji. Ostrza do wspinania lodu są delikatnie wycieniowane na końcach, nie posiadają ząbków na górnej krawędzi, mają nieco odmienną geometrię, a pierwszy ząb ma mniejszy kąt natarcia – zaprojektowano go z myślą o wbijaniu, a nie zahaczaniu. Należy pamiętać, by zarówno nasze ostrza, jak i zęby raków były dobrze naostrzone przed wspinaniem.
W Tatrach Polskich najpopularniejszymi miejscami są okolice Zmarzłego Stawu w Dolinie Gąsienicowej, Kuluar Kurtyki na Progu Mnichowym i Dwoista Siklawa w Dolinie Rybiego Potoku.
U naszych południowych sąsiadów największą popularnością cieszą się liczne lodospady u wylotu Doliny Białej Wody oraz w Dolnie Staroleśnej – Zahradki oraz Veverkov.
Najprościej jest poprosić bardziej doświadczonego kolegę, żeby nas zabrał ze sobą na wspinanie. Innym rozwiązaniem jest wynajęcie profesjonalnego przewodnika górskiego (www.pspw.pl) lub zapisanie się na kurs wspinaczki lodowej prowadzony przez instruktora PZA.
