Niejednokrotnie spotykam się z pytaniem: jak zacząć przygodę ze wspinaniem w górach? Wzrost popularności wspinaczki w naszym kraju jest szczególnie zauważalny na sztucznych ścianach wspinaczkowych, których z każdym rokiem przybywa. Wyraźnie też widać wzrost zainteresowania wspinaniem w skałach, między innymi na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, gdzie w pogodne weekendy można spotkać prawdziwe tłumy. Jednak tylko nieliczna część z tych osób zacznie wspinać się w Tatrach.

Istnieje stereotypowa opinia, iż taternicy to zamknięte, hermetyczne środowisko i trudno do niego dotrzeć. Nic bardziej mylnego! Oczywiście droga do tego, aby zostać taternikiem nie jest szybka ani łatwa, a wiedzie poprzez szereg szkoleń. Ponadto z pewnością będzie od was wymagać cierpliwości, ale też nakładów finansowych. Niemniej jednak, bez wątpienia warto tę drogę pokonać by uzyskać specjalistyczne przygotowanie i spełnić warunki wymagane przez Dyrekcję Tatrzańskiego Parku Narodowego do poruszania się poza szlakami – oczywiście z wyjątkiem rejonów zamkniętych i rezerwatów ścisłych (zarządzenie w sprawie uprawiania taternictwa na terenie TPN-u).  Pozostaje pytanie: jak uzyskać to przygotowanie – zdobyć odpowiednią wiedzę i stosowne doświadczenie. 

Kurs taternictwa

Jest kilka wariantów szkoleń. Od czego zacząć? Najlepiej jest się udać do jednego z ok. 80 Klubów Alpinistycznych zrzeszonych w Polskim Związku Alpinizmu. Listę klubów można znaleźć na stronie Polskiego Związku Alpinizmu. Tam z całą pewnością zostaniemy tak pokierowani, aby na wiosnę ukończyć kurs skałkowy, a następnie latem- kurs tatrzański, co pozwoli nam zostać samodzielnym taternikiem.

Warunkiem uzyskania Karty Wspinacza i Karty Taternika jest ukończenie z wynikiem pozytywnym, popartym pisemnym zaświadczeniem, szkolenia podstawowego i szkolenia taternickiego (wg programów szkoleniowych PZA), prowadzonego przez licencjonowanego instruktora PZA. Następnie wypełnienie testu opracowanego przez Komisję Szkolenia PZA i uzyskanie pozytywnej oceny. Według aktualnych przepisów w tej chwili Karta Taternika nie jest już wymagana (wyjątek stanowi taternictwo jaskiniowe – tu nadal obowiązuje). Możemy więc zaliczyć kurs taternicki, ale nie podchodzić do egzaminów i nie otrzymać karty. Co więcej, nawet sam kurs nie jest obowiązkowy. Ale jest w zasadzie jedyną drogą do uzyskania niezbędnej wiedzy i specjalistycznych umiejętności. Warto dodać, że Karta Taternika może się nam przydać na Słowacji. Podsumowując: samej Karty Taternika nie musimy już posiadać, ale ukończenie kursu, który pozwoli nam ją zdobyć wydaje się konieczne i bezdyskusyjne. 

Tak wygląda struktura szkolenia w Polskim Związku Alpinizmu:

Schemat szkolenia wspinaczkowego PZA

Jak wynika z powyższego schematu, oferta szkoleń jest całkiem szeroka i daje różne możliwości. Przykładowo: mając wcześniej ukończony kurs wspinaczki na sztucznej ścianie, możemy kontynuować swą górską edukację poprzez kurs uzupełniający ze sztucznej ściany w skałki, a dalej kurs wspinaczki na własnej asekuracji, aby uzyskać Kartę Wspinacza, która otwiera drogę do odbycia szkolenia w Tatrach (kurs taternicki) i uzyskania Karty Taternika. Najkrótszą drogą do uzyskania Karty Taternika jest ukończenie kursu skałkowo-taternickiego. Ostatnim etapem szkolenia, dla tych, którzy mają w planach wspinać się zimą w Tatrach, jest zimowy kurs wspinaczkowy.

W praktyce wygląda to tak, że korzystając z wariantu kursu skałkowo-taternickiego w trakcie jednego sezonu (wiosna-lato) uzyskujemy Kartę Taternika. Koszt takiego szkolenia w roku 2016 wynosi ok. 3 tys. zł, do tego dochodzą jeszcze koszty własne takie jak dojazdy, wyżywienie, ubezpieczenie etc.

Dlaczego wspinanie się w górach?

Wspinanie się w górach zmienia życie, prowadzi na inny poziom dojrzałości i mądrości. Obcowanie z górami jest fantastyczną okazją do lepszego, głębszego poznania otaczającego nas świata, jaki i samych siebie. Alpinizm jest doskonałą przygodą i w moim przekonaniu daje możliwość najbardziej intymnego obcowania z górami.

W całości podzielam pogląd Wojtka Kurtyki, który powiedział:

„Góry są przede wszystkim miejscem szczególnym, gdyż jako środowisko stanowią zagęszczenie wszelkich przyrodniczych zjawisk i form. Są niejako koncentracją prawdy o przyrodzie, albo wręcz jej kwintesencją. […] Góry są zatem miejscem, gdzie przyrodę tej planety doświadczamy najzupełniej. Dlatego sam pobyt w górach może stać się wielkim odkryciem.” 

Mnich- to tu prowadzą jedne z najtrudniejszych dróg wspinaczkowych w Tatrach (fot. Michał Bilko)

Zasady uczestnictwa w kursie skałkowo-taternickim

Program szkolenia w Centralnym Ośrodku Szkolenia (COS) Polskiego Związku Alpinizmu, jak można przeczytać na stronie internetowej PZA, wygląda następująco:

Cel kursu skałkowo-taternickiego
Celem kursu jest kompleksowe szkolenie wspinaczkowe od podstaw do wspinaczek tatrzańskich w jednym cyklu. Przygotowuje do samodzielnego i bezpiecznego uprawiania wspinaczki w górach pozbawionych pokrywy śnieżnej. Ukończenie kursu i zdanie egzaminu uprawnia do otrzymania Karty Taternika. Osoby niepełnoletnie mogą być szkolone po uzyskaniu pisemnej zgody podpisanej przez rodziców (prawnych opiekunów).

Forma zajęć
Kurs składa się z wykładów, zajęć praktycznych i wspinaczek. Program realizowany jest w skałkach i w górach (podział czasu według decyzji instruktora). Przynajmniej połowa wspinaczek górskich musi odbywać się w Tatrach, a pozostałe mogą być zrealizowane w innym rejonie o charakterze wysokogórskim. Zajęcia z autoratownictwa mogą odbywać się w terenie skałkowym.

Czas trwania
Kurs powinien obejmować przynajmniej 16 dni zajęć w terenie (w tym 9 dni wspinaczkowych w górach).

Ilość szkolonych
Na jednego instruktora powinno przypadać maksymalnie do trzech osób.

Prowadzący
Zajęcia prowadzone są przez instruktorów PZA – taternictwa i alpinizmu.

Absolwent otrzymuje zaświadczenie o ukończeniu kursu zgodnie z programem PZA, podpisane przez instruktora oraz kierownika kursu (jeśli kurs był organizowany przez klub lub szkołę wspinaczkową). Warunkiem zaliczenia kursu jest opanowanie wymienionych w programie umiejętności praktycznych. Organizator ma obowiązek wręczyć każdemu uczestnikowi program kursu.

Treść zajęć

Tematy wykładów

1.Sprzęt i wyposażenie wspinacza

• demonstracja i zapoznanie z działaniem całości sprzętu do wspinaczki letniej oraz innych elementów wyposażenia, zakres zastosowań, wady i zalety poszczególnych elementów.

2.Asekuracja

• teoria asekuracji – różne rodzaje asekuracji, siły działające w układzie asekuracyjnym;
• obsługa przyrządów asekuracyjnych, zachowanie na stanowisku;
• stanowiska – budowa różnych typów stanowisk, stanowiska dolne, górne i pośrednie;
• prowadzenie wyciągu – taktyka prowadzenia wyciągu, prowadzenie jedno- i dwutorowe, łączność w zespole, specyfika prowadzenia w terenie kruchym, prowadzenie na trawersach, asekuracja w zejściu;
• asekuracja na lodowcach i specyfika wspinaczki zimowej (opcjonalnie) – uzmysłowienie odrębności i trudności działania w górach lodowcowych oraz w zimie.

3.Operacje linowe, autoratownictwo

• zjazdy – budowa stanowisk zjazdowych, czynności przy wykonywaniu serii zjazdów, różne sposoby zjazdu i asekuracji w zjeździe, przejazd przez węzeł;
• wychodzenie po linie – różne metody wychodzenia, sytuacje wymagające wyjścia po linie, zasady poręczowania i poruszania się na poręczówkach;
• autoratownictwo w wypadkach związanych z odpadnięciem – nawiązanie kontaktu z poszkodowanym, metody uwalniania się asekurującego od ciężaru wiszącego partnera (przeniesienie ciężaru na stanowisko), sposoby dotarcia do poszkodowanego, metody opuszczania i zjazdu z rannym (w tym opuszczanie na związanych linach) oraz metody podciągania;
• pierwsza pomoc – udzielanie pierwszej pomocy z uwzględnieniem specyficznych sytuacji wypadków górskich;
• udział w akcjach ratunkowych – zachowanie w sytuacji usłyszenia sygnału pomocy, zasady współpracy z pogotowiem górskim, zasady zachowania się w akcji z użyciem śmigłowca.

4.Formacje skalne

5.Taktyka

• niebezpieczeństwa gór i wspinania – z naciskiem na występujące latem, niebezpieczeństwa zimowe i gór lodowcowych tylko w zakresie podstawowym; zachowanie się w sytuacjach awaryjnych związanych z załamaniami pogody; zagrożenia występujące w skałkach;
• strategia i taktyka: planowanie sezonu wspinaczkowego, wybór celów i dróg; zaplanowanie drogi podejścia, wariantów drogi, wycofów, drogi powrotu; dobór partnera; dobór sprzętu, wyposażenia itp.
• biwakowanie – biwak planowany i nieplanowany, biwaki zimowe tylko w zakresie podstawowym;

6.Style wspinania, skale trudności; rejony wspinaczkowe w Polsce

7.Topografia i orientacja w terenie górskim

• orientacja w górach – metody nawigacji w górach z wykorzystaniem mapy, kompasu i GPS;
• przewodniki i korzystanie z nich – główne typy przewodników, korzystanie ze schematów i opisów dróg ze szczególnym uwzględnieniem przewodnika WHP;
• topografia szczegółowa rejonu działania – piętra doliny, drogi podejść i zejść, przebieg ważniejszych dróg wspinaczkowych w ścianach i sposoby wycofania się z nich;
• najważniejsze rejony wspinaczkowe Tatr Polskich i Słowackich – ogólne omówienie ich charakterystyki z uwzględnieniem bazy noclegowej i szlaków turystycznych.

8.Etyka, organizacja, przepisy, historia

• normy etyczne obowiązujące w środowisku wspinaczy, zagadnienia ochrony przyrody;
• formy uprawiania wspinaczki, formy organizacyjne wspinania; zasady uprawiania wspinaczki w Polsce, system szkolenia;
• przepisy regulujące uprawianie taternictwa – przepisy TPN, TANAP, PZA;
• historia alpinizmu i taternictwa – opcjonalnie.

Kościelec- jego zachodnia ściana to miejsce najczęściej odwiedzane przez taterników w rejonie Hali Gąsienicowej (fot. Michał Bilko)

Zajęcia praktyczne

Muszą zostać wyuczone następujące umiejętności:

• wiązanie się liną z zastosowaniem uprzęży i bezpośrednio;
• praktyczna znajomość węzłów: kluczka, ósemka, taśmowy (równoległy), podwójny zderzakowy, półwyblinka, wyblinka, flagowy, prusik, bloker, stoper taśmowy; zwijanie liny;
• dobieranie sprzętu do konkretnej drogi i poprawne noszenie go;
• samodzielne zakładanie punktów asekuracyjnych (kostki, kostki mechaniczne itp.);
• wykorzystanie punktów stałych i punktów naturalnych;
• wbijanie i wybijanie haków;
• łączenie punktów asekuracyjnch;
• budowanie stanowisk do wędki;
• budowanie stanowisk asekuracyjnych dolnych, górnych i pośrednich;
• obsługa 2 przyrządów asekuracyjnych w zakresie podawania, wybierania, hamowania liny oraz jej blokowania i odblokowania; przyrządy: kubek (dowolny rodzaj) lub płytka oraz półwyblinka z karabinkiem HMS; opcjonalnie dodatkowo grigri;
• asekuracja poprzez ciało;
• właściwe rozmieszczanie punktów przelotowych;
• prawidłowe prowadzenie liny jednożyłowej i dwużyłowej;
• przewiązywanie liny przez ring zjazdowy; zdejmowanie ekspresów podczas opuszczania;
• zakładanie stanowisk zjazdowych;
• przygotowanie liny i sprzętu do zjazdu;
• zjazd w przyrządzie wysokim i niskim wraz z odpowiednią autoasekuracją;
• zjazd ze stanowiskiem pośrednim;
• rozwiązywanie prostych sytuacji awaryjnych w trakcie zjazdu;
• wychodzenie po linie (prusikowanie);
• opuszczanie partnera na linie;
• uwalnianie się na stanowisku od ciężaru wiszącego partnera;
• łączenie lin pod obciążeniem i przepuszczanie węzła przez karabinek (najprostszą metodą);
• zwózka partnera w wysokim przyrządzie;
• wyciąganie partnera – przynajmniej jedną metodą (metoda U, flaszencug lub przeciwwaga);
• technika wspinania: wykorzystanie chwytów i stopni, ustawienia ciała – pozycja frontalna i boczna, wspinaczka statyczna i dynamiczna;
• zapoznanie z różnymi formacjami skalnymi i optymalnymi technikami ich pokonywania;
• korzystanie z literatury, sporządzanie opisów dróg, szkiców, mapek, planów taktycznych.

Obowiązuje przeprowadzenie treningu asekuracji na zrzutni. W skałkach należy przekazać zasady bezpieczeństwa podczas bulderingu i metody podtrzymywania (asekuracji) bulderującego.

Przed wejściem w ścianę zapoznaj się ze schematem drogi i upewnij się, że masz ze sobą potrzebny sprzęt (fot. Damian Ochtabiński – Power of Photo)

Wspinaczki

Wymagane jest minimum 16 dni zajęć terenowych (w tym przynajmniej 9 dni wspinaczkowych w terenie górskim). W górach zrealizowane mają być następujące punkty programu:

• droga prowadząca granią – w tym fragmenty z asekuracją lotną;
• droga prowadząca kominem;
• droga prowadząca ścianą;
• schodzenie drogą wspinaczkową;
• minimum 3 drogi co najmniej 10 wyciągowe;
• drogi o trudnościach IV w skali UIAA oraz sprawne prowadzenie przez każdego z kursantów wyciągów o trudnościach co najmniej III w skali UIAA; w miarę możliwości zalecane drogi o wyższej klasie trudności;
• poznawanie wycofów ze ścian w terenie;
• wycofywanie się ze ściany serią zjazdów w ilości umożliwiającej przećwiczenie głównych metod zjazdu (przyrząd wysoki i niski); zalecany zjazd ze stanowiska samodzielnie skonstruowanego przez kursantów w oparciu o stałe punkty;
• wspinaczka na szczyt leżący poza otoczeniem doliny, w której odbywa się zasadnicza część szkolenia (z uwzględnieniem aspektów topograficznych);
• wspinaczki z zastosowaniem liny dwużyłowej;
• ćwiczenia autoratownictwa w terenie w zakresie j.w.

Opcjonalnie:

• wspinaczki techniką sztucznych ułatwień;
•  biwakowanie w górach;
• wspinaczki nocą.

W ramach kursu musisz zaliczyć również przejście granią. Przy dobrej pogodzie możesz liczyć na niesamowite widoki z Mięguszowieckiego Szczytu (fot. Damian Ochtabiński – Power of Photo)

Potrzebny sprzęt

Sprzęt który będziemy musieli posiadać aby uczestniczyć w kursie skałkowo-taternickim:

• bluza polarowa,
• cienka czapka (najlepiej – z daszkiem),
• nieprzemakalna przeciwwiatrowa kurtka z kapturem,
• nieprzemakalne przeciwwiatrowe spodnie,
• buty turystyczne,
• trzewiki wspinaczkowe (nie za małe! Osoby które mają wątpliwości co do rozmiaru odsyłam do artykułu poświęconego doborowi odpowiednich butów do konkretnych aktywności i poziomu zaawansowania),
• zapasowe skarpety,
• rękawiczki z elementami przeciwpoślizgowymi,
• latarka czołowa z zapasową baterią,
• okulary przeciwsłoneczne (porządny filtr UV),
• krem z filtrem UV,
• plecak z pasem biodrowym (45-55 l.),
• lekka torba na depozyty,
• telefon komórkowy,
• bidon, camelbak lub termos metalowy (0,5-0,75 l),
• kijki teleskopowe,
• kaloryczne pożywienie,
• scyzoryk,
• ponadto – minimalna lista rzeczy przydatnych w schronisku: obuwie domowe, bielizna na zmianę (i do noclegu), ręcznik i akcesoria sanitarne, w Betlejemce (centralny ośrodek szkolenia na Hali Gąsienicowej) – przydatny jest śpiwór.

Uwaga! Jest to wyposażenie, które każdy uczestnik kursu ma zapewnić sobie samodzielnie. Lista nie obejmuje wyposażenia technicznego, które dostarczy organizator kursu.

Tych wszystkich, którzy marzą o tym, aby wspinać się w górach, gorąco zachęcam do ukończenia szkoleń.