Stoisz przed zakupem pierwszej liny wspinaczkowej? Zastanawiasz się jaki sznur wybrać by był on odpowiedni to rodzaju wspinaczki, który uprawiasz? Wybór liny to temat nie łatwy, ale, bez obaw, pomożemy!
Lina wspinaczkowa – na pozór banalna sprawa. Jej konstrukcja na pierwszy rzut oka jest bardzo prosta – no bo w końcu ile zaawansowanych technologii może pomieścić “sznurek” o przekroju 8 czy 10 mm? Skałkowych debiutantów, którzy wybierają się na swoje pierwsze poważne wspinaczkowe zakupy, czeka jednak zadanie nieco trudniejsze, niż mogłoby się wydawać. Zakup liny – wbrew temu, co w żartach usłyszeć można od starszych stażem kolegów – nie polega tylko na dopasowaniu koloru do barw wspinaczkowego stroju. Pytań, z którymi trzeba się zmierzyć, będzie zdecydowanie więcej. Pytań – dodajmy – niezwykle istotnych. W końcu lina to najważniejszy element wspinaczkowego sprzętu. Na niej, dosłownie, wisi nasze życie. Rozwój kolejnych dyscyplin wspinaczkowych sprawił, że dziś na rynku mamy szereg różnych lin różniących się przeznaczeniem i parametrami. Zatem jaka lina wspinaczkowa powinna być celem takich poszukiwań? W niniejszym artykule postaramy się rozjaśnić nieco temat.
Pierwsze pytanie, jakie zada ci sprzedawca, dotyczyć będzie brzmiało za pewne tak: jaki typ liny wspinaczkowej potrzebujesz? Podstawowe dwie kategorie lin są związane z charakterystyką ich rozciągliwości. Jeśli szukasz liny, która ma służyć do asekuracji (niezależnie czy w górach czy w skałach), poszukiwania musisz zawęzić do lin dynamicznych. Jeśli interesuje Cię speleologia, prace na wysokości lub wspinaczka na wędkę – potrzebujesz liny statycznej.
Jaka jest różnica pomiędzy tymi dwoma rozwiązaniami? Przede wszystkim chodzi o podatność na rozciąganie. Liny statyczne podlegają mu w bardzo ograniczonym stopniu (ich zdolność do wydłużania się jest mniejsza niż 5% całkowitej długości). Używa się ich chociażby do zjazdów, holowania sprzętu czy prac na wysokościach. W takich sytuacjach nie mamy do czynienia z dynamicznymi obciążeniami i rozciągliwość liny tylko by przeszkadzała.
Liny dynamiczne są dużo bardziej rozciągliwe, a przy tym muszą być niezwykle wytrzymałe. To dlatego, że ich zadaniem jest zamortyzowanie dynamicznego upadku. Bez spełnienia tych warunków nie może być bowiem mowy o “miękkim” i bezpiecznym lądowaniu, w przypadku odpadnięcia od ściany. Warto zwrócić uwagę, że zastosowanie liny statycznej we wspinaczce może skończyć się bardzo poważnymi urazami a nawet śmiercią.
Niektórzy wyróżniają jeszcze jedną grupę – czyli liny pomocnicze. W tej dosyć pojemnej kategorii znajdzie się cała reszta różnego rodzaju linek i cienkich lin, na przykład repsznury (repiki).
Sam jednak wybór między liną dynamiczną a statyczną nie kończy dylematu. Im dalej w las tym więcej drzew. Jeśli wiesz już, że potrzebujesz liny dynamicznej, czeka cię kolejna seria pytań. Tym razem do wyboru masz:
Mają jedną żyłę najczęściej o średnicy od 8,9 do 11 mm. Zwykle są relatywnie lekkie i łatwe w użyciu. Rozpoznasz je po symbolu “1” na specyfikacji produktu. Liny pojedyncze stosowane są w przypadku aktywności takich jak: wspinaczka sportowa, wspinaczka tradowa, wspinaczka wielowyciągową, wspinaczka lodowa, drytooling.
To liny posiadające dwie żyły. Skoro są dwie, mogą być nieco cieńsze – zwykle średnica takiej liny wynosi od 8 do 9 mm (dlatego przed zakupem sprawdź, czy przygotowane na to są twoje urządzenia asekuracyjne). Aby zabezpieczyć się przed ewentualną pomyłką, radzimy, by twoje liny, różniły się między sobą kolorami. Liny podwójne stosowane są m.in. we: wspinaczce tradowej, wspinaczce wielowyciągowej, górskiej, wspinaczce lodowej, czy mikście. Przydają się tam, gdzie zmagać się trzeba z kruchym terenem oraz na drogach o skomplikowanym przebiegu.
Jeśli zdecydujesz się na to rozwiązanie, czeka cię noszenie nieco większych ciężarów, w porównaniu z sytuacją, gdy masz linę pojedynczą. Musisz się też przyzwyczaić, że asekuracja na linach podwójnych, jest nieco bardziej złożona. Każda z żył jest niezależna, a wpinane są one w karabinek na przemian, co wymaga opanowania pewnych schematów i zwiększonej koncentracji.
Po co te wszystkie wyrzeczenia? Powodów jest kilka. Tego typu duet stawia mniejsze opory niż grubsza lina pojedyncza. Parafrazując znane przysłowie, można też powiedzieć, że “co dwie liny, to nie jedna”. Wybierając właśnie to rozwiązanie, będziesz chroniony (-a) w większym stopniu, niż gdy korzystasz z liny pojedynczej. W razie odpadnięcia, siła rozłoży się na dwie żyły. Ma to znacznie szczególnie w górach, gdy istnieje ryzyko uszkodzenia jednej z żył. Liny podwójne umożliwiają też szybsze przeprowadzenie ewakuacji. Nie ma jednak żadnych powodów by taką linę stosować we wspinaczce sportowej, skałowej.
Ich średnica to często zaledwie 7 – 8 milimetrów, co sprawia, że mogą uchodzić za przedstawicieli “wagi lekkiej”. Innym wyróżnikiem jest też sposób prowadzenia takich lin, gdyż obie żyły wpinane są w ten sam karabinek. Choć to rozwiązanie nie cieszy się dziś specjalnie dużą popularnością, z lin bliźniaczych wciąż korzystają fani takich aktywności, jak: skituring, wspinaczka lodowa, czy alpinizm.
Na koniec tej części, mała ciekawostka. W ofercie skierowanej do tych doświadczonych łojantów znaleźć można modele uniwersalne, które zgodnie z zapewnieniem producentów, mogą być użytkowane zarówno jako liny pojedyncze, liny podwójne oraz liny bliźniacze. Do tej grupy zaliczają się m.in. lina Beal Joker 9,1 Unicore Dry Cover, czy niezwykle cienka i przeznaczona dla wspinaczy o wyjątkowo dużych umiejętnościach, lina wspinaczkowa Beal Opera 8,5 Dry Cover Unicore.
W tym przypadku chodzi o znalezienie najlepszego kompromisu, pomiędzy twoimi aspiracjami (szepczącymi “kup linę dłuższą”) oraz wygodą (“kto to będzie nosił?”). Zanim podejmiesz decyzję, zastanów się, gdzie konkretnie takiego sprzętu będziesz używać. Jeśli dopiero zaczynasz przygodę ze wspinaniem lina 50m lub 60m w zupełności Ci wystarczy. Jeśli zamierzasz wspinać się w naszych Sokolikach czy na Jurze, weź pod uwagę, że rzadko kiedy trafiają się tam drogi długości 30m, a większość nie przekracza 20m. Kupowanie liny 80m nie ma wtedy większego sensu. Jeśli jednak masz w planach wyjazd zagraniczny (np. Hiszpania, Grecja) to warto zainwestować w linę 70m lub nawet 80m. Tam, nawet bardzo łatwe drogi potrafią mieć 40m długości.
Gdy zdecydujesz się na linę podwójną, pomysły mogą być dwa: zakup dwóch lin o jednakowej długości lub jednej dłuższej – na przykład 120-metrowej zamiast dwóch “sześćdziesiątek” (używa się ich po złożeniu w pół). I jeszcze jedna rzecz, o której warto pamiętać, jeśli szukasz sprzętu na lata. Liny mają to do siebie, że zużywają się w nich końcówki, które następnie się ucina. Jeśli wybierzesz wersję “minimum”, to jest bardzo prawdopodobne, że taki sprzęt za jakiś czas będzie za krótki, by nadążyć za twoją pasją.
To dylemat bardzo podobny, do przedstawionego powyżej. Wrodzona troska o bezpieczeństwo podpowiadać będzie wybór liny z większą średnicą. Ale już przywiązanie do komfortu przemawiać może za linami o średnicy mniejszej, które – biorąc rzecz na zdrowy rozsądek – powinny być lżejsze i bardziej poręczne. Linami o mniejszej średnicy rzeczywiście operuje się łatwiej i są szybsze. Jest jednak jedno “ale”. Pamiętaj, że zaczniesz doceniać ich zalety, dopiero wtedy, gdy nabierzesz doświadczenia i się do nich dobrze przyzwyczaisz. Zbyt wczesny kontakt z cienką liną nie wychodzi zwykle na dobre, gdyż początkujący adepci wspinaczki mogą mieć problem z utrzymaniem jej podczas asekuracji. Radzi się, żeby wspinaczkowi debiutanci wybierali sprzęt o średnicy co najmniej 10 mm.
Kwestią związaną w pewien sposób z opisywanymi tu kategoriami, jest trwałość. I także tutaj nie ma mowy o prostym przełożeniu, że co jest cieńsze, to mniej trwałe, a co grube, to nie do zdarcia. Wśród lin cienkich znajdziemy takie, które zaskakują odpornością na zniszczenia. I odwrotnie – w grupie lin najgrubszych spotkać możemy takie, które szybko się mechacą, przez co stawiają większy opór przechodząc przez przyrząd.
Na co decydują się łojanci z pewnym stażem? Wersje najcieńsze, dedykowane są zawodowcom. Dużą popularnością wśród osób, które posiadają już jakieś doświadczenie, cieszą się dziś liny o średnicy ok. 9,5 mm.
Chociaż w przypadku grubszych lin jest większe prawdopodobieństwo, że są one też bardziej wytrzymałe, nie można mówić o tak prostej zależności. Bezpieczeństwo to kwestia bardziej złożona, a wpływ na nie ma wiele czynników. Od niuansów konstrukcyjnych, przez użyte materiały, po sposób eksploatacji i konserwację (polecamy artykuł Mateusza Mazura “Jak dbać o linę wspinaczkową”). Na etapie zakupu interesować cię będą te dwa pierwsze punkty, za trzeci odpowiedzialny(-a) będziesz już sam(-a).
Zanim lina trafi do sklepów, producenci wykonują na niej różnego rodzaju testy. Nie będziemy jednak zbytnio zagłębiać się ani w ich przebieg, ani w skomplikowane obliczenia. Skupimy się na efekcie końcowym takich działań, czyli parametrach technicznych, jakie znaleźć możemy w specyfikacji oraz na tym, jak należy je interpretować. Są to:
Mowa o sile, która działa na wspinacza w momencie odpadnięcia od ściany, gdy lina będzie hamowała jego lot. Przyjmuje się, że maksymalna wartość, jaką jest w stanie wytrzymać ludzki organizm, to 12 kN. Jeśli zależy ci na łagodnym (czytaj: bezpiecznym) wytracaniu prędkości w takiej sytuacji, wybierz linę z niskimi wartościami wpisanymi w tej rubryce.
Linę sprawdza się także pod kątem tego, ile podobnych odpadnięć jest w stanie wytrzymać. “Nagrodą” dla przetestowanego modelu jest w tym przypadku atest – EN 892. Za co otrzymuje się taki certyfikat? Kryteria są różne, w zależności od rodzaju liny.
Liczba odpadnięć jest parametrem dużo bardziej niezawodnym, niż ocena solidności sprzętu metodą “na oko”. Zależność jest prosta: im wyższą liczbą w tej rubryce legitymuje się lina, tym masz większą pewność, że wybrałeś(-aś) sprzęt bezpieczny. Warto pamiętać jednak, że w praktyce wspinaczkowej prawie nigdy nie zdarzają się odpadnięcia o tak dużych siłach jak podczas testów. Oznacza to, że lina może wytrzymać ogromna ilość “standardowych” odpadnięć.
Testy badające zachowanie liny podczas pierwszego odpadnięcia dostarczają też innych informacji. Jedna z nich dotyczy tego, jak pod wpływem działających wówczas sił rozciągnie się sama lina. Wydłużenie dynamiczne – bo o nim mowa – nie powinno być większe, niż 40% stanu pierwotnego.
Lina może się wydłużyć także wtedy, gdy nie dochodzi do odpadnięcia. Podatność na takie zmiany, bada się przytwierdzając do jednego jej końca ciężar o wadze 80 kg. Pod wpływem takiego obciążenia lina nie powinna się wydłużyć bardziej niż o:
Obciążniki wykorzystywane są też podczas obliczania węzłowatości, a sam test polega na przytwierdzeniu do wcześniej zawiązanego węzła ciężarka o masie 10 kg. Wewnętrzna średnica tak obciążonego węzła dzielona jest przez średnicę liny, a uzyskany w ten sposób parametr mówi o tym, z jaką łatwością sprzęt poddawać się będzie wykonywanym przez ciebie operacjom. Przyjęło się, że górna granica węzłowatości, to 1,1.
Parametr ten określa podatność liny, na przesuwanie się oplotu względem położenia. Gdy tego typu zjawisko się nasila, lina będzie się szybciej zużywać – warto więc wybierać produkty, w których ta wartość będzie na najniższym poziomie. Wspomniany parametr nie powinien być wyższy, niż 1%.
Wcześniejszy fragment dotyczył parametrów, które opisują (a przynajmniej powinny) każdą linę wspinaczkową. Teraz skupimy się na różnego rodzaju dodatkach, którymi producenci wzbogacają wersje standardowe. Co jeszcze może oferować ci lina? Oto kilka najpopularniejszych rozwiązań.
Słowo “impregnacja” najczęściej kojarzone jest z zabiegiem, jakiemu poddana zostaje nasza odzież, by jeszcze skuteczniej stawiać czoła opadom. Nie każdy wie, że w hydrofobową powłokę “uzbrojone” mogą zostać również liny. Po co to się robi? Zalety zaimpregnowanej liny docenisz podczas wspinaczki w zimowych warunkach. Taki sprzęt chłonie mniej wody, co przekłada się na komfort użytkowania. Nasiąknięta lina waży wyraźnie więcej, niż lina sucha i trudniej jest nią manewrować. Impregnacja zwiększa też trwałość i odporność na zabrudzenia. Co ciekawe, niektórzy producenci, żeby udowodnić, że hasło “wodoodporność”, ma pełne pokrycie w rzeczywistości, poddają swoje produkty specjalnym testom. Ich zaliczenie oznacza przyznanie odpowiedniego certyfikatu. Jeśli więc lina ma w specyfikacji dopisek UIAA Water Repellent, oznacza to, że w warunkach testu po 15-minutowym polewaniu wodą, jej waga wzrosła zaledwie o 5%.
Trzymając w dłoniach metkę, wszystko wydaje się jasne – bo i zamieszczone tam współczynniki najpełniej charakteryzują twój sprzęt. Ale czy lina, o której nic nie wiesz, jest tak samo godna zaufania? Żeby te ważne informacje, od których przecież zależy bezpieczeństwo, nigdzie nie umknęły, niektórzy producenci korzystają ze wsparcia nowoczesnych technologii. Wśród lin znajdziemy bowiem takie, które wyposażone zostały w specjalne chipy. Te mikroskopijne nośniki, przechowują najważniejsze dane dotyczące liny, a do tego nie mają tendencji do gubienia się. By odczytać ich zawartość wystarczy skorzystać z pomocy telefonu komórkowego lub komputera. Przykładem takiego rozwiązania, jest system TeNote stosowany przez czeską firmę Tendon.
Niby jest to drobiazg, ale ułatwia zakładanie zjazdów. Producenci stosują w tym celu specjalne barwniki, którymi pokrywają centralny punkt. Chodzi o to, by środek wskazać wyraźnie, ale też nie naruszyć w tym miejscu struktury liny.
[Chcesz dowiedzieć się więcej? Zapraszamy do lektury artykułu: jaką linę wspinaczkową kupić?]
