Raki, obok czekana, stanowią podstawowe wyposażenie każdego turysty przemierzającego zimowe szlaki. Pozwalają zachować odpowiednią przyczepność na zmrożonym śniegu oraz lodzie. To niezbędny element do bezpiecznego przemieszczania się w terenie górskim w okresie zimowym.
Pierwszym modelem raków, nabywanym na początku przygody z wyprawami w zimniejszej części roku, są najczęściej raki koszykowe (paskowe, jako mniej wygodne w zakładaniu, nie są już popularne). Niestety, nie zawsze w trakcie poszukiwań konkretnego modelu raków pojawia się wątpliwość, czy posiadane buty będą odpowiednie do użycia ich z jakimkolwiek modelem raków. Choć wydawać by się mogło, że raki koszykowe pasują do każdego typu obuwia, nie jest to prawdą. Nie każdy but turystyczny, na który daje się założyć raki, będzie pozwalał na ich bezpieczne i bezawaryjne użytkowanie. Z zewnątrz, wysokie buty trekkingowe i turystyczne, mogą się wydawać do siebie bardzo podobne. Zbliżony krój butów, skórzana lub syntetyczna cholewka, terenowa podeszwa z bardziej lub mniej agresywnym bieżnikiem… Nic bardziej mylnego! Różnice pomiędzy podstawowymi modelami turystycznymi, a bardziej zaawansowanymi butami do wymagającego trekkingu w zimowych warunkach są bardzo duże. Jak powinny wyglądać buty do raków koszykowych? Oto kilka podpowiedzi.
Podstawowym warunkiem określającym kompatybilność butów z rakami koszykowymi lub paskowymi jest odpowiednia sztywność całego buta. Nie chodzi tu bynajmniej wyłącznie o twardość gumy użytej w podeszwie, ale o sztywność całej konstrukcji. Mowa o właściwości, która wpływa na jego zginanie w trakcie stawiania kolejnych kroków.
Obecnie raki górskie najczęściej składają się z przedniego i tylnego panelu, zespolonych ze sobą metalowym łącznikiem. Dzięki temu całość jest lżejsza. Można też bardzo szybko ustawić odpowiednią długość raków, aby dopasować je do rozmiaru buta.
Każdy stawiany krok to dla metalowego łącznika kolejne naprężenia. Jeśli założymy miękkie obuwie, czeka go więc wytężona praca, gdyż taki but zgina się pod zbyt dużym kątem.
Łącznik podczas wędrówki będzie poddawany bardzo dużym obciążeniom. Łatwo sobie wyobrazić, co to oznacza w kontekście wytrzymałości tego elementu. Niezależnie od konstrukcji raków i samego łącznika, czy użytych do jego produkcji materiałów, w końcu dojdzie do pęknięcia łącznika. Jeśli przydarzy się to na szlaku, skutki mogą być opłakane!
Dodatkową zaletą sztywniejszych butów jest możliwość pewnego ściągnięcia pasków, które będą optymalnie utrzymywać całą konstrukcję na nodze. Mocno zginający się but często także przemieszcza się w koszykach. Przez to paski raków mogą ulec samoczynnemu poluzowaniu się w trakcie marszu, stwarzając realne niebezpieczeństwo.
Nie sposób dokładnie przewidzieć, kiedy raki połączone z źle dobranymi butami nas zawiodą. Może się tak stać dopiero na któreś wyprawie, ale czasem jest to kwestia zaledwie paru godzin. Nie ulega jednak wątpliwości, że najlepszym sposobem na długie i bezpieczniejsze użytkowanie raków jest wybór odpowiedniego obuwia trekkingowego.
Najmniejszą sztywnością charakteryzują się najczęściej buty biegowe i miejskie. Można je bez problemu zgiąć w rękach, a podczas chodzenia układają się tak jak stopa, nie stawiając żadnego oporu. Na drugim biegunie znajdują się sztywne buty wysokogórskie, które praktycznie się nie uginają. W grupie butów trekkingowych występuje całe spektrum pośrednich twardości, uzależnionych właśnie od poszczególnych cech konstrukcyjnych, których odpowiednie połączenie gwarantuje optymalne właściwości.
Wbrew pozorom, zastosowana podeszwa, a przynajmniej jej dolna, gumowa część z bieżnikiem, nie ma wielkiego wpływu na sztywność całego buta. Jej głównym zadaniem jest zapewnienie przyczepności w trudnym terenie.
Tego, co definiuje sztywność buta, szukać należy w śródpodeszwie. To właśnie tutaj “montuje” się elementy usztywniające. Często znajdują się one gdzieś pomiędzy wyściółką a samą podeszwą. Część z nich może być niewidoczna z zewnątrz. Przyjmują one formę zbliżoną kształtem do wkładki, niekiedy również prostych płytek, czy odpowiednich profili umieszczonych w środku buta.
Wykonuje się je z różnych materiałów, takich jak poliuretan lub nylon. W najbardziej zaawansowanych modelach butów wysokogórskich można także spotkać wzmocnienia z włókna węglowego, które zatopione czy sklejone z pozostałymi elementami, zapobiegają zbyt łatwemu zginaniu się buta. Istotny jest nie tylko sam panel usztywniający, ale połączenie wszystkich elementów składowych, w tym odpowiednio wykonanej warstwy amortyzującej.
Często można spotkać się opinią, że „każde buty z podeszwą Vibram® dadzą radę z rakami”. Nie jest to prawdą z tego względu, iż marka Vibram® produkuje bardzo wiele rodzajów podeszew o zróżnicowanych właściwościach. Pojawiają się one zarówno w butach biegowych, lekkich konstrukcjach turystycznych, jak i sztywnym, wysokogórskim obuwiu. Produkty tej marki słyną z bardzo wysokiej jakości, ale znaczek Vibram® na podeszwie z pewnością nie gwarantuje odpowiedniej sztywność całej konstrukcji buta.
Na sztywność buta wpływ ma też specyfika materiałów użytych w cholewce. Mocniejsza i grubsza skóra dużo trudniej poddaje się naciskom niż materiał tekstylny. Stąd większość zaawansowanych butów trekkingowych wykonywanych jest z grubego nubuku lub wysokiej jakości skóry licowej, które w mniejszym stopniu ulegają odkształceniom i lepiej zachowują oryginalny kształt w czasie stawiania kolejnych kroków.
Stosowana często w podstawowych butach turystycznych, cieńsza skóra i lekkie materiały syntetyczne nie gwarantują odpowiedniej sztywności całej konstrukcji. Na rynku znaleźć można modele wykonane z nubuku, w których zastosowano podeszwę Vibram®, a jednak są zbyt miękkie do użycia z rakami.
Oprócz podstawowych cech, wymienionych powyżej, na sztywność buta trekkingowego składają się również dodatkowe elementy, często pojawiające się w konstrukcji obuwia trekkingowego. Gumowy otok na całym obwodzie buta potrafi znacząco go wzmocnić. Warto w tym miejscu podać przykład firmy Zamberlan, która opatentowała technologię mocowania otoku w taki sposób, że jego dodatkowym zadaniem jest usztywnienie całej konstrukcji buta. Podobną rolę odgrywają też dodatkowe panele z mocnych materiałów, pojawiające się na cholewce w kluczowych miejscach.
Sztywność buta to na pewno kluczowa cecha, która powinna być brana pod uwagę jako pierwsza. Pozostaje jednak jeszcze kilka drobniejszych elementów, które warto rozważyć, gdy chcemy uniknąć zawodu podczas użytkowania raków na szlaku.
Warto skupić się na dobrym dopasowaniu buta do kształtu koszyków, tak aby można je było prawidłowo zapiąć, bez zbędnych luzów. Na szczęście cholewkom i podeszwom obecnie produkowanych butów trekkingowych zwykle nadaje się kształty, pozwalające na współpracę z rakami paskowymi i koszykowymi. Sporadyczne problemy zdarzają się przy bardzo dużych rozmiarach butów, kiedy wymiary cholewki są proporcjonalnie większe.
Dobrze jest również zwrócić uwagę na przebieg poszczególnych pasków mocujących oraz rozmieszczenie innych elementów konstrukcyjnych raków. Chodzi o to, by nie powodowały one dodatkowych ucisków czy niedogodności. Zaciskanie paska bezpośrednio na mocno wystającym haczyku mocującym sznurowadła z pewnością nie jest najlepszym pomysłem. Miejsca, w których paski układają się w sposób niebudzący naszego zaufania, można zlokalizować przy pierwszej przymiarce raków, co pozwoli wyeliminować niemiłe zaskoczenie już w trakcie ich użytkowania w górach.
[W jednym z naszych poradników wyjaśniamy, jak prawidłowo wiązać raki koszykowe]
Zdecydowana większość marek obuwniczych nie prowadzi klasyfikacji sztywności poszczególnych modeli butów turystycznych i trekkingowych. Należy się więc w dużej mierze zdać się na podawane przez producenta przeznaczenie konkretnego modelu oraz własne doświadczenie.
A więc jakie buty do raków koszykowych? W pierwszej kolejności należy odrzucić wszystkie modele, które z łatwością można zgiąć w rękach. Nie zapewnią one prawidłowej współpracy z rakami koszykowymi. Pozostałe modele można przymierzyć. Jeśli z łatwością poddają się zginaniu podczas każdego kroku, to również sygnał ostrzegawczy, który oznacza, że mogą być zbyt miękkie do zimowego wykorzystania. Zginanie podeszwy tylko w niewielkim zakresie lub jego brak jest gwarancją kompatybilności z rakami koszykowymi.
Prawidłowe “wyczucie” danego buta w dużej mierze zależy od naszych doświadczeń z obuwiem trekkingowym. Niestety, nie wszystkie buty z wysoką cholewką spełniają przedstawione powyżej kryteria. Podstawowe buty turystyczne są projektowane z myślą o łatwiejszym terenie, stąd też ich większa elastyczność. Modele te nie są rekomendowane do użytkowania z rakami.
Często popełnianym błędem jest również próba zakładania raków górskich do popularnych śniegowców np. marki Sorel. Rzeczywiście są one przygotowane do użytkowania zimowego, posiadają wysoką cholewkę i ocieplinę, natomiast ich sztywność znacząco odbiega od podstawowych konstrukcji, przeznaczonych na wyprawy górskie. Doskonale spiszą się na zaśnieżonych ścieżkach w dolinach lub podczas wieczornego relaksu, jednak nie są to buty przeznaczone do wykorzystania na trudniejszych górskich szlakach, ani tym bardziej do użytkowania z rakami.
Jakie buty do raków koszykowych? Właściwego obuwia powinniśmy szukać wśród modeli trekkingowych, oferowanych przez znanych producentów. Da nam to pewność odpowiedniego wykonania obuwia, szczególnie jeśli chodzi o nieco bardziej zaawansowane konstrukcje, a niekoniecznie podstawowe modele z kolekcji.
[Zachęcamy do zapoznania się z kategorią, w której umieściliśmy przykładowe buty do raków koszykowych]
Bardziej zaawansowani miłośnicy górskich aktywności często decydują się na raki półautomatyczne lub automatyczne. Ich atutami są: szybsze zakładanie i maksymalne przyleganie do buta. Wybór odpowiedniego obuwia jest tutaj ułatwiony, ponieważ buty muszą posiadać specjalne panele, umożliwiające zapięcie tego typu raków.
W przypadku raków półautomatycznych niezbędne będzie odpowiednie wcięcie z tyłu buta, natomiast dla wersji automatycznych, wcięcia te pojawiają się z przodu i z tyłu. Jeśli więc producent wyposażył buty w taki dodatek, to z pewnością zadbał również o odpowiednią sztywność całej konstrukcji (zresztą wspomniane rozwiązania najczęściej stosowane są w technicznych butach wysokogórskich).
[Więcej informacji o pozostałych rodzajach raków znaleźć można w osobnym artykule]
Jeśli buty, którymi dysponujemy, są zbyt miękkie do użytkowania z rakami koszykowymi, nie pozostaje nam nic innego, jak wyposażyć się w obuwie odpowiedniej klasy. Nie tylko sprawdzi się ono wraz z rakami, ale na pewno dużo lepiej niż podstawowe obuwie turystyczne, spisze się na zimowych górskich szlakach.
Zapraszamy do naszego wideo poradnika, w którym odpowiadamy na pytania: Jakie buty do raków wybrać? Które buty pod raki?
