Jeśli narty służą nam jedynie do zjeżdżania w dół, sprawa jest prosta. Chodzi o to, by się dobrze rozpędzić, więc deski powinny stawiać minimalny opór. Gdy jednak porzucimy wygodne wyciągi, by mierzyć się ze stromymi podjazdami, sytuacja się nieco komplikuje.
Skituring to aktywność bardzo dynamiczna. Stromy stok i grawitacja raz są Twoimi sprzymierzeńcami, aby za chwilę stać się przeciwnikami, którym musisz stawić zdecydowany opór. W zmaganiach z wymagającymi podejściami nie jesteś sam. Wystarczy odpowiednio uzbroić narty. Zatem jakie foki wybrać?
Skąd w nazwie sprzętu służącego górskiej aktywności morskie ssaki? Odpowiadają za to eskimoscy prekursorzy narciarstwa. Zauważyli, że włoski tworzące foczą sierść inaczej zachowują się podczas głaskania z włosem, jak i pod włos. Dzięki tej właściwości skóra fok przymocowana do ślizgów nart skiturowych mogła pełnić rolę naturalnego hamulca, działającego tylko w jednym kierunku.
Ten wynalazek dał impuls do rozwoju narciarstwa, które dziś nazwalibyśmy skiturowym. Choć na przestrzeni lat technologie ewoluowały, nazwa nadal jest w powszechnym użyciu. Foki skiturowe do nart to podstawa, aby podchodzić w górę stoku. Bez nich narta będzie zsuwała się w dół, podobnie jak ma to miejsce, gdy próbujesz pokonać kilka metrów w górę na nartach zjazdowych. Przyklejając fokę do ślizgu, zyskujesz przyczepność oraz odpowiednie tarcie, dzięki któremu możesz poruszać się w górę.
Warto zwrócić uwagę na trzy rodzaje materiałów z jakich zostały wykonane foki. To moher, nylon oraz mieszanki. Każdy z nich ma swoje zalety i wady, a odpowiedni wybór jest najczęściej podyktowany przyzwyczajeniem lub kompromisem.
To materiał, który ma szerokie zastosowanie w środowisku narciarskim. Surowcem jest tutaj wełna z kozy angorskiej (pozyskiwana ręcznie, w humanitarny sposób), uprzednio poddana specjalnej preparacji. Foki moherowe charakteryzują się niską wagą, odpowiednią miękkością oraz wyjątkowym poślizgiem. Zapewniają niedoścignioną łatwość przesuwania się po śniegu, co pozytywnie wpływa na efektywność i przede wszystkim – prędkość. Są też lżejsze aniżeli inne rodzaje fok. Wśród słabych stron można wymienić niską trwałość i wysoką cenę, co sprawia, że cieszą się największą popularnością pośród zawodników, gotowych zaakceptować te istotne minusy w walce o przewagę nad innymi.
Z ofertą dla narciarzy ruszyli też producenci materiałów syntetycznych, a zastosowanie znalazł tu przede wszystkim nylon. Foki produkowane na bazie tego surowca są trwalsze. Najlepiej sprawdzają się na podejściu, jednak z uwagi na spore tarcie wymagają większego wysiłku włożonego w każdy krok. Zapewniają doskonałą przyczepność podczas podchodzenia, wymagają najmniejszej uwagi jeśli chodzi o zabiegi pielęgnacyjne, natomiast główną ich wadą jest to, że nie ślizga się tak dobrze, jak inne konstrukcje. Nylonowe foki są idealne, jeśli cenisz trwałość, czyli ciężko pracujesz na swoim sprzęcie, a także jeśli chcesz czegoś, co zapewni Ci bezpieczeństwo na stromych zboczach.
Foki do nart wykonane w 100% z nylonu to przede wszystkim modele takie jak G3 Alpinist + Universal z rozwiązaniem o nazwie Anti Snow Creep. Pełni ono funkcję zabezpieczenia przed śniegiem próbującym dostać się między nartę a fokę. Drugim przykładem może być G3 Escapist Universal, który sprawdzi się także w wyjątkowo niskich temperaturach.
Gdy ma się do czynienia z alternatywnymi rozwiązaniami, posiadającymi skrajnie odmienne atuty, ktoś zwykle wpada na pomysł znalezienia technologicznego kompromisu. Tak też się stało w przypadku fok. Mieszanki syntetyczno-moherowe łączą w sobie bardzo dobrą przyczepność na podejściu i trwałość nylonu z poślizgiem i lekkością moheru. Rezultatem jest foka, która ma poślizg lepszy niż nylonowa, a jednocześnie trzyma i wytrzymuje codzienne użytkowanie lepiej niż moher.
Za przykład posłuży tutaj Pomoca Climb Pro S-Glide wyposażone w membranę oraz dodatkową impregnację. W ten sposób zachowają one swoje właściwości również w mokrym śniegu.
Kompletujesz sprzęt skiturowy, wiesz już jak wybrać buty skiturowe, uzyskałeś informację, jak wybrać wiązania skiturowe. Teraz pora na dobór nart i fok. Przy wyborze fok do nart warto przemyśleć kilka kwestii. Podstawą będzie oczywiście ich kompatybilność z nartami. Dobierając foki skiturowe do nart należy zwrócić uwagę na ich wymiary. Co to oznacza w praktyce? Odpowiednie dopasowanie nie tylko długości, ale i taliowania, czyli szerokości danego modelu.
Najprostszym rozwiązaniem jest zakup fok do konkretnego modelu narty jak w przypadku propozycji marki Dynafit. I tak oto posiadacze dwóch desek z serii Speed i Tour mogą dopasować do swoich nart foki Blacklight 80, Dynafit Blacklight 88 lub Seven Summits. Wystarczy wybrać właściwą szerokość oraz długość, a kształt foki idealnie pasować będzie do ślizgów. Podobna zasada dotyczyć będzie modeli innych marek. Nie będziesz wprawdzie mieć wielkiego wyboru co do rodzaju foki, ale prawda jest taka, że mało komu przy zakupie pierwszych nart chce się też doktoryzować z różnic między włosiem, więc taki optymalny wybór sugerowany do kompletu przez producenta jest często tym najlepszym.
Ale, co jeśli nasza narta znika z rynku, a te dostępne w kolejnym sezonie nic nam już nie mówią? Co jeśli nowsze modele nart (i odpowiadające im dedykowane foki) mają inne taliowanie, nieco inną długość niż te nasze? Albo jeśli kupiliśmy narty, a dedykowane foki zwyczajnie już nie są dostępne w sprzedaży? Żaden problem. Na rynku jest ogrom modeli, które możesz dopasować do swoich nart, wkładając w to minimum, albo nieco więcej pracy.
Na rynku dostępne są foki na metry, pozwalające na zakup interesującej Cię długości. Konieczne będzie jeszcze uzupełnienie ekwipunku o zaczepy do fok, ich montaż i docięcie do kształtu narty. Brzmi trudno, choć takim nie jest (naprawdę!), ale nie ma się co czarować – biegłość w takim przygotowaniu fok od A do Z uzyskuje się po drugiej, trzeciej parze, a strach przed cięciem czegoś za kilkaset złotych (i wizja zepsucia) nie pomaga. Dlatego też, foki na metry cieszą się uznaniem bardziej doświadczonych użytkowników, szczególnie jeśli wcześniej mieli okazję coś poprawiać czy naprawiać w starszych fokach i wiedzą, że nie taki diabeł straszny, albo po prostu mają zacięcie do majsterkowania i wbicie nitów jawi im się jako czynność tak prosta jak przekrojenie bułki.
Producenci dysponują też w połowie przygotowane rozwiązania, gdzie masz zamontowany co najmniej jeden zaczep (albo z tyłu, albo z przodu). Wówczas musisz dociąć fokę do odpowiedniego kształtu i zamontować już tylko brakujący zaczep. Tu prym wiedzie marka KOHLA z serią fok Multifit Universal. Jeszcze lepszym i wygodniejszym rozwiązaniem – z którym bez problemu poradzi sobie każdy (naprawdę K A Ż D Y) to foki z już zamontowanymi zaczepami zarówno z przodu, jak i z tyłu, wymagające jedynie docięcia talii, tak aby ich szerokość odpowiadała ślizgom i krawędziom narty. Takie rozwiązanie najczęściej wykorzystuje tylni zaczep z regulacją długości, dlatego też pasują na narty o nieco różnych wymiarach (w zakresie kilku centymetrów). W tego typu zestawach znajduje się nożyk. Cięcie możemy wykonać sami (naprawdę nie ma się czego bać) lub zdać się na serwis. Ponownie prym wiedzie tu austriacka marka KOHLA z serią fok Multifit (100% Multifit).
Wśród fok skiturowych należy wymienić foki klejowe oraz bezklejowe (określane również jako adhezyjne). Foki adhezyjne zostały oczywiście wyposażone w warstwę, która umożliwia ich odpowiednie przyleganie do ślizgu narty, ale względem klasycznego kleju różnica jest wyczuwalna już przy pierwszym kontakcie. Warstwa ta sprawia wrażenie czegoś w rodzaju “żelka” – elastycznego, kleistego, na którym chwilowo pozostanie Twój odcisk palca, ale nic nie przykleja się do skóry dłoni, a zgięta w pół foka (bez siatki rozgraniczającej adhezyjne powłoki) daje się bez wysiłku rozdzielić. I tu tkwi cała magia – foki bezklejowe, niemal niezależnie od temperatury otoczenia – dają się bezproblemowo rozdzielać. Rozwiązanie doceni każdy kto na wietrze i mrozie walczył z rozklejeniem fok na szybko pozwijanych (bez folii) i niesionych chwilę pod kurtką. W przypadku modeli adhezyjnych, jak np. KOHLA Vacuum, nie ma mowy o walce – tu poradzi sobie nawet chuderlawe dziecko 😉
Jeśli cokolwiek przywarło do bezklejowej foki, to można zwyczajnie opłukać ją pod bieżącą wodą, co ogólnie pozytywnie wpływa na okres ich użytkowania. Przykładem modelu, w którym skorzystano z tego rozwiązania jest Kohla Multifit Peak. Minusy? Jak to często bywa — cena (choć różnice nie są ogromne to jednak zawsze na niekorzyść fok bezklejowych) oraz brak możliwości wymiany warstwy adhezyjnej (co dla skiturowych “hard user’ów” może mieć istotne znaczenie, a dla osób bardziej rekreacyjnie podchodzących do tego sportu nie powinno mieć żadnego znaczenia).
Tak więc foki klejowe są niezmiennie tymi najpopularniejszymi. Po części wynika to z małej dostępności i małej świadomości walorów fok bezklejowych, a po części ze wspomnianych wyżej minusów. Foki klejowe owszem, wymagają niekiedy czyszczenia i odświeżenia, ale też:
a) są tańsze,
b) są powszechnie dostępne w całej gamie wariantów,
c) dają opcję regeneracji czy wręcz usunięcia warstwy kleju i nałożenia zupełnie nowej.
Membrana to termin dobrze znany użytkownikom odzieży i obuwia outdoorowego. Ze specjalnych membran korzystają także producenci fok skiturowych. W tym przypadku chodzi o dodatkową warstwę, umieszczoną pomiędzy włosiem, a materiałem bazowym, której zadanie polega na zatrzymaniu wody na zewnątrz, tak by nie przenikała do warstwy kleju i nie upośledzała jej działania.
Przykładem fok wyposażonych w membranę mogą być produkty z oferty marki Dynafit takie jak Speedskin Speed. Zostały one wykonane w trójwarstwowej konstrukcji, w której umieszczono membranę. Zabezpiecza ona przed wodą oraz zapewnia odpowiednie działanie kleju. Foki Pomoca Climb Pro S-Glide posiadają membranę Safer Skin Light gwarantującą stabilność kleju. Wato także wspomnieć o zastosowaniu impregnacji, w przypadku modelu G3 Escapist Universal, chroniąca przed szybkim namakaniem włosia.
Klej z czasem traci swoje właściwości. Proces ten możesz jednak w pewnym stopniu spowolnić, na przykład przestrzegając zasad określających warunki przechowywania. W trakcie podchodzenia warto unikać kontaktu z kamieniami, liśćmi czy innymi elementami ściółki. Po zdjęciu fok, na czas zjazdu możesz skleić je w pół i schować pod kurtkę.
W ten sposób unikniesz zmrożenia warstwy kleju, a po zakończeniu zjazdu łatwo je rozkleisz. Jak przechowywać foki? Należy umieścić na nich specjalną warstwę folii, złożyć je i schować do dedykowanego pokrowca. Korzystając z folii lub siatki, nie musisz pozostawiać fok sklejonych ze sobą. Jeśli klej straci swoje właściwości, warto pamiętać o możliwości ich serwisowania. Foki podlegają regeneracji, a ponowne nasączenie klejem takim jak Pomoca Can Of Glue lub Pomoca Glue Spray daje im drugie życie.
