Wybór butów wspinaczkowych to temat rzeka. Istnieje wiele różnych szkół i funkcjonuje na ten temat sporo przesądów. W internecie łatwo też znaleźć rozmaite poradniki. Mimo pewnych rozbieżności, które mogą się pojawić podczas takiego research’u, prawdą ostateczną jest to, że umiejętność dobrania odpowiedniego buta, czy to na panel czy w skałę, przychodzi wraz z doświadczeniem wspinaczkowym.
A może wszyscy jesteśmy skazani na ten sam proces mozolnego testowania różnych modeli, rozmiarów, twardości i innych parametrów butów, by dopiero po wielu latach osiągnąć jasność w tej sprawie? Pytanie to pozostawiam bez jednoznacznej odpowiedzi. W zamian spróbuję zestawić kilka naprawdę podstawowych faktów i informacji. Powinny one skrócić nieco drogę, która prowadzi do wyboru obuwia idealnie dopasowanego do własnych potrzeb. A więc jakie buty do wspinaczki skałkowej, a jakie buty na ściankę?
Jakie buty do wspinaczki skałkowej, a jakie buty na ściankę? Wybór butów wspinaczkowych to także kwestia dopasowania i indywidualnych preferencji. (fot. 8academy)
Zacznijmy od tego, że inny but jest nam potrzebny w skałach, a inny na sztucznej ścianie. Ale “inny” nie musi oznaczać konieczności wyboru kolejnego modelu! Jest taka możliwość, że ten sam model sprawdzi się tu i tu, ale zdecydowanie lepiej mieć wtedy dwie pary. But na panelu zużywa się bowiem w odmienny sposób. Na sztucznej ściance częste stawanie na tarcie na ostrych powierzchniach chwytów i struktur powoduje intensywne ścieranie się gumy. Podczas takiej sesji, więcej czasu spędzamy w obuwiu. To sprawia, że but reaguje na wysoką temperaturę i dosyć szybko robi się miękki.
Na ściance często zakładamy i zdejmujemy buty wspinaczkowe. (fot. 8academy)
W skale, natomiast, guma mniej się ściera, za to czubek poddany jest bardzo dużym siłom na małych stopniach. W konsekwencji guma zużywa się poprzez mikrorozcięcia, za które odpowiadają ostre kawałki skały. Ponieważ w skałach, standardowo, but zakładamy na oddanie wstawki w drogę i od razu po zjechaniu zdejmujemy go, nie mięknie on tak szybko, jak but używany w hali.
Jakie buty do wspinaczki skałkowej, a jakie buty na ściankę? Chociaż możliwe jest używanie w obu sytuacjach tego samego rodzaju butów, często lepszym rozwiązaniem jest jednak znalezienie sobie dwóch różnych modeli: jednego w skały, drugiego na plastik. W świadomości wielu wspinaczy funkcjonuje taka teza, że na panel dobrze mieć but miękki, a w skałę twardy (chociaż ta reguła nie zawsze się sprawdza).
But miękki różni się od twardego przede wszystkim rodzajem i grubością gumy oraz typem konstrukcji. Modele o zwiększonej twardości często powstają na bazie syntetycznych materiałów, podczas gdy buty miękkie nierzadko są szyte ze skóry, która bardziej reaguje na ciepło i jest elastyczna. Stąd można też wysnuć wniosek, że twardy but będzie mniej podatny na dopasowanie. Miękki, natomiast, podczas mierzenia może zachowywać się zupełnie inaczej niż po półrocznym stażu.
Inne buty wybierzemy na początku naszej wspinaczkowej przygody, a inne gdy nabierzemy doświadczenia. (fot. 8academy)
W większości skał wapiennych twardy but pozwala dobrze stać na bardzo małych stopniach a nawet na mikrostopniach. Wyższa twardość obuwia powoduje to, że stopa i łydka nie muszą kontrolować stania na stopniu przy pomocy podwyższonego napięcia mięśniowego. Co prawda, w bucie twardym nie poczujemy tak dobrze stopni, ale za to stopa może być bardziej rozluźniona. Działa to trochę na zasadzie dokładnej oceny wzrokowej – wyobrażenia sobie wektorów sił, którymi trzeba zadziałać, aby ustać na stopniu – a następnie wykonania tego “na wiarę”.
But miękki wymaga znacznie większego zaangażowania mięśni, ale daje wspinaczowi czucie skały. Mimo ogólnego założenia, że but miękki nadaje się na panel a twardy w skały, można mieć silne osobiste preferencje, które będą nas pchały w jednym bądź drugim kierunku.
But twardy vs but miękki to temat do rozważenia również w przypadku samych skał. I tu mamy ogólne, “ludowe” wytyczne:
Powody, dla których miękki but dobrze dział na panelu, są oczywiste. Na ściankach mamy zwykle do czynienia: z dużymi stopniami, dobrym tarciem, paczkami i strukturami, na których staje się na tarcie. W takich warunkach miękka guma w wyrobionym i dostosowanym do kształtu stopy kapciu, spisze się świetnie. Często też miękki but używany na ścianie jest po prostu wygodny.
Dobierając obuwie, warto pomyśleć, gdzie będziemy się w nim wspinać. (fot. 8academy)
Nie oznacza to wcale, że wybór twardego buta na ścianę jest zły! Na panelu twardy but też może mieć pewne zalety. W praktyce często doradzam wybór twardego buta na ściankę osobom, które są wysokie i raczej duże. Przy większej masie ciała miękki but może nie wspierać pracy na stopniu i bardziej spinać mięśnie stopy i łydki.
Kolejną kwestią jest szybkie zużywanie gumy, które obserwujemy u osób początkujących. Wynika ono z częstego szurania czubkiem buta po ścianie, która ma zazwyczaj spore tarcie. Uważam więc, że wybór buta, który ma grubą gumę (4-5 mm) nie jest taki zły na początek. Po prostu takie obuwie na dłużej wystarczy.
U osób bardziej zaawansowanych wybór między twardym i miękkim butem jest jednak kwestią indywidualnych preferencji. Wśród topowych wspinaczy widoczny jest pewien trend – zwykle sięgają oni po buty miękkie i asymetryczne. Z drugiej strony nawet najlepsi z najlepszych często używają butów twardych.
Doświadczeni wspinacze docenią asymetryczne buty takie jak Ocun Diamond. (fot. 8academy)
Dziś mamy ogromny wybór butów wspinaczkowych. Oferta sklepów jest bardzo szeroka, a do tego dopasowana do naszych potrzeb. Szukając odpowiedzi na pytanie: “jakie buty do wspinaczki skałkowej, a jakie buty na ściankę?”, warto uświadomić sobie jedną rzecz. Szukamy buta dla siebie, a nie po to, żeby potwierdzić wszystkie obowiązujące zasady lub przesądy. Czasem, aby znaleźć optymalne rozwiązanie, wszystkie powszechnie znane reguły trzeba po prostu złamać.
Chociaż wspinaczkowa praktyka może różnić się od teorii, jestem przekonany, że warto zdobywać taką wiedzę. Mając stosowne informacje (między innymi te, które tu przytoczyłem), łatwiej będzie rozpocząć poszukiwania swoich idealnych butów, które sprawdzą się w skale lub na panelu.
[W 8academy znajdziesz nie tylko porady sprzętowe! Szczególnie polecamy tekst o sekcjach wspinaczkowych!]
