Buty górskie i trekkingowe, nawet te najlepsze, nie są niezniszczalne. Można jednak zdecydowanie przedłużyć ich żywot odpowiednio je czyszcząc, susząc, konserwując i impregnując.
Obuwie, podobnie jak każdy inny element outdoorowego ekwipunku, wymaga odpowiedniego traktowania i uwagi. Musi przecież sprostać ciężkim warunkom pogodowym oraz terenowym. To właśnie na nim spoczywa cały ciężar – piechura i wycieczki. Czyszczenie, suszenie i impregnacja to podstawowe zabiegi, jakim powinno być regularnie poddawane. Z tego artykułu dowiesz się, jak dbać o buty trekkingowe.
Czy po powrocie z wycieczki, trekkingu lub wyprawy można włożyć mokre i brudne buty do szafki i po prostu o nich zapomnieć? Można. Nie będzie to jednak – oględnie mówiąc – działanie zbyt roztropne. Zwłaszcza jeśli chcesz, by twoja ulubiona, a często także droga para butów służyła jak najdłużej. Jest to o tyle istotne, że większość świadomych turystów impregnuje co jakiś czas buty, by zwiększyć ich wodoodporność, zapominając jednocześnie o bieżącym czyszczeniu. Odporność na wodę to jedno, ale należy również mieć na uwadze to, by było co impregnować. Zapchane błotem, zapleśniałe i śmierdzące buty zdadzą się na nic, nawet jeśli spryskasz je najwspanialszym specyfikiem. Jak wyczyścić obuwie? Do usunięcia błota czy innych zabrudzeń zazwyczaj wystarczy woda – chłodna lub letnia – i szczoteczka. Dokładna instrukcja zależy jednak od rodzaju materiału cholewki.
Jak dbać o buty trekkingowe ze skóry licowej? Tutaj zadanie jest dosyć proste! Jeśli takie buty były dobrze zaimpregnowane, to wystarczy włożyć je pod strumień wody. Przy niewielkiej pomocy z twojej strony, wszystkie zabrudzenia po prostu spłyną.
Trudniejszym zadaniem jest czyszczenie butów z nubuku, gdyż tego typu skóra jest delikatniejsza od licowej, no i zwykle ma tendencję do łatwego łapania zabrudzeń. Odkładanie pielęgnacji na później? Nie tym razem! Posiadaczom butów z nubuk przydaje się systematyczność. Ten typ obuwia wymaga regularnego czyszczenia, gdyż zaniedbania grożą utrwaleniem się nieestetycznych przebarwień. Skoro jest to temat dosyć delikatny, warto na wstępie zapoznać się z zaleceniami producenta butów. Jeśli na metce nie znajdziesz zbyt precyzyjnych wskazówek, zostaje ci uruchomić procedurę typową dla wyrobów z nubuku, o której będzie poniżej.
Podstawowym zabiegiem pielęgnacyjnym jest tu szczotkowanie. Jakiego sprzętu użyć? Najlepiej spisze się szczoteczka z delikatnym plastikowym włosiem (do nabycia w niemal każdej drogerii — w przypadku wątpliwości zapytaj o wersje dedykowaną właśnie nubukowi). Ta czynność ma na celu wykruszenie zaschniętej ziemi, kurzu oraz innych zanieczyszczeń, które osiadły między „włoskami”.
Co, jeśli szczotkowanie za bardzo nie pomogło? Wówczas trzeba pomyśleć o wdrożeniu “planu B”. Niektórzy sięgają wtedy po delikatne mydło (ale tu uwaga: mydło stosuj tylko wtedy, gdy naprawdę musisz – bowiem przesusza ono i usztywnia skórę).
Do usunięcia wyjątkowo opornych zabrudzeń mogą się przydać specjalne środki do czyszczenia butów górskich (na przykład uniwersalny żel Nikwax). Zazwyczaj mają one specjalny aplikator lub gąbkę, co ułatwia precyzyjne naniesienie specyfiku.
Jeżeli jest możliwość odpowiedniego wysuszenia butów, warto także przemyć ich wnętrza. Ale pamiętaj: wyściółka schnie naprawdę długo, dlatego nie rób tego, jeśli nazajutrz czeka cię kolejny dzień marszu i istnieje realna obawa, że buty nie zdążą wyschnąć.
Czym myć środek buta? Najlepsza do tego będzie letnia woda. Z jej pomocą oczyścisz wnętrze z zanieczyszczeń i potu, który zatyka pory membrany, czym przyczynia się do ograniczenia oddychalności obuwia. Mycie środka buta to operacja, którą warto przeprowadzić nie tylko ze względów estetycznych. Pot i naskórek, które się tam gromadzą, są pożywką dla bakterii powodujących powstawanie przykrego zapachu. Bywa, że tego tematu nie można już przekładać na później.
Trzeba jednak dodać, iż wymycie wnętrza to nie wszystko, co możesz zrobić dla swoich butów (oraz najbliższego otoczenia). Jak dbać o buty trekkingowe, by nie odstraszały zapachem? W zneutralizowaniu nieprzyjemnych doznań pomóc mogą także środki hamujące rozmnażanie się bakterii odpowiedzialnych za tego typu efekty (np. Grangers Odour Eliminator), odświeżacze (np. Boot Bananas), czy też specjalne „dezodoranty” do butów. Zanim spróbujesz użyć takiego środka, upewnij się, że nadaje się on do zastosowania w butach górskich (zwłaszcza tych z membraną).
O czym jeszcze pamiętać? Do czyszczenia wnętrza cholewek na pewno nie należy stosować tradycyjnych proszków do prania, które mogą powodować zatykanie membran.
Od czasu do czasu o wyczyszczenie prosić się będą także wkładki do butów, które – z oczywistych względów – przyjmują sporo potu. To szczególnie ważne w modelach, w których zostały one wykonane ze skóry. Dlaczego? Wynika to z właściwości potu, który potrafi wysuszać skórę, przez co ta traci swoją naturalną elastyczność i staje się bardziej krucha.
Jak podejść do tego tematu? Wkładki najlepiej prać ręcznie – w letniej wodzie. Jeżeli zostały one wykonane z tworzyw sztucznych, można także wyprać je w pralce w niskiej temperaturze i przy najniższych obrotach.
Szczególną ostrożność zachować należy w przypadku wkładek wielowarstwowych. Dłuższe namaczanie i wirowanie może spowodować rozklejenie ich warstw (wszelakie klejenia we wkładkach mają charakter punktowy – kleju używa się skąpo, aby nie tworzył nieprzepuszczalnej warstwy blokującej cyrkulację potu), dlatego lepiej ograniczyć się do ręcznego przemycia zabrudzonych powierzchni.
Bardzo ważne jest także odpowiednie wysuszenie obuwia – zarówno zaraz po umyciu jak i po całodniowej wycieczce. Jak się za to zabrać, żeby nie zaszkodzić swoim ulubionym butom? Najważniejsza zasada brzmi: unikaj stawiania butów w niewielkiej odległości od otwartych źródeł ciepła – grzejników, kominków, ognisk, kaloryferów. Pokusa przyspieszenia całej operacji zawsze będzie mocna, ale w tym przypadku warto zachować rozsądek. Rachunkiem, jaki przyjdzie ci zapłacić za krótkie oczekiwanie na suche (a do tego przyjemnie rozgrzane) buty, będą kłopoty w niedalekiej przyszłości. Skóra źle znosi działanie wysokiej temperatury – szybko suszona twardnieje, ciemnieje, trwale zmienia swą elastyczność. Jest to widoczne gołym okiem, wyraźnie wyczuwalne w dotyku, a szczególnie zauważalne w miejscach zginania się buta. Cholewka, która nie była właściwie pielęgnowana, właśnie tam zacznie pękać, nie bacząc na to ile zapłaciłeś (-aś) za buty zanim postanowiłeś (-aś) je zniszczyć. Z tego samego powodu trzeba również unikać suszenia butów w mocnym słońcu podczas upalnego dnia.
No to jak właściwie suszyć buty, by nie przyczynić się do powstawania pęknięć? W tym przypadku wskazana jest większa cierpliwość. Najlepiej wybrać do tego miejsce ciepłe i przewiewne. Temperatura? Najbezpieczniejsza będzie ta pokojowa (ok. 18 – 22 stopni). Podczas suszenia należy buty dobrze rozsznurować i w miarę możliwości wywinąć na zewnątrz języki (sugerujemy także wyjęcie wkładek). Dzięki temu buty szybciej wyschną, a poza tym ograniczone zostanie prawdopodobieństwo namnażania się „niechcianych gości”. Niektórzy – by przyspieszyć schnięcie środka – sięgają po starą metodę i wypychają buty gazetami lub papierowymi ręcznikami, których zadaniem jest “wyciągnięcie” wilgoci.
Pamiętaj, aby wysuszyć sznurówki (a przy okazji sprawdzić ich stan). Nawet jeśli staramy się dbać o buty i poświęcać im sporo czasu, zdarza się że o sznurowadłach po prostu nie pamiętamy. To błąd! Jeśli będziesz traktować je “po macoszemu”, bardzo prawdopodobne, że przypomną ci o swojej obecności dopiero na szlaku – gdy właśnie się przetrą.
Zwykle bywa tak, że dopiero wyczyszczone i wysuszone buty nadają się do konserwacji i impregnacji. Jak dbać o buty trekkingowe na tym etapie? Sposobów jest kilka. Część użytkowników stawia na naturalne sposoby (parafina, olej, wosk pszczeli), które posiadają jedną, zasadniczą wadę – dość mocno zmniejszają oddychalność buta. Są też praco- i czasochłonne. To, oczywiście, samo w sobie nie musi stanowić bariery, jednak dochodzą do tego jeszcze pewne czynniki ryzyka. Naturalne metody impregnacji, żeby przyniosły zadowalające efekty, oprócz cierpliwości wymagają od nas sporego doświadczenia. Brak wprawy, czy też próby pójścia “na skróty” wiążą się z niebezpieczeństwem uszkodzenia butów. Śmiałkom, chętnie chwytającym się „klasycznych” metod, powinno dać to do myślenia.
Znacznie wygodniejszym, szybszym, a dla większości użytkowników po prostu lepszym rozwiązaniem jest użycie jednego ze specjalnych preparatów, które są przeznaczone do konserwacji butów górskich. Część z nich to typowe impregnaty do butów trekkingowych, odnawiające warstwę DWR. W przypadku butów w pełni skórzanych warto wybrać takie produkty, które oprócz nadania wodoodporności, poprawią także jakość cholewki, dogłębnie je nawilżą i odżywią. Preparaty te najczęściej dzielone są na dwa podstawowe typy, a kryterium jest tu rodzaj materiału, z jakiego wykonane są buty.
Pełna skóra ma ogrom zalet: jest odporna na uszkodzenia mechaniczne, zapewnia ochronę przed warunkami atmosferycznymi, ale przede wszystkim – nawet gdy przeznaczenie obuwia wymagało użycia jej twardej i grubej odmiany – w sporym zakresie elastyczna (dopasowuje się do kształtu stopy, zapewniając komfort na długie lata). Skóra sama w sobie jest dość giętka, ale żeby walor ten zachowała na dłużej, wymaga odpowiedniego traktowania. W przypadku skór idealnie gładkich, takich jak licowa czy olejowany nubuk, do pielęgnacji najlepiej nadają się kremy w tubkach (np. Zamberlan Hydroblock Crem) czy woski oferowane w krążkach (np. Paste Wax) bądź w butelkach z aplikatorem (np. Nikwax Wosk Impregnujący do skóry licowej).
Produkty te nawilżają skórę, nadają jej elastyczność i chronią przed wysuszaniem. Podstawowym ich zadaniem pozostaje oczywiście impregnacja, czyli zwiększenie odporności skóry na nasiąkanie wodą i podnoszenie poziomu nieprzemakalności. Nakładane gąbką, szmatką czy ciepłą dłonią środki wnikają głęboko w skórę, pozwalają dokładnie rozprowadzić się wokół haków sznurowadeł, zabezpieczają też szwy.
Jeśli chodzi o skórę nubukową nieolejowaną (a więc wciąż posiadającą minimalny “meszek” – podobny do tego na brzoskwini, ledwie wyczuwalny, jednak widoczny przy przesuwaniu palcem “z włosem” i “pod włos”) można także zastosować wspomniany wyżej krem czy wosk, ale należy mieć na uwadze fakt, że straci ona wówczas swoje charakterystyczne, meszkowate wykończenie i stanie się bardziej gładka. Bez wątpienia zmieni również kolor – ściemnieje, uzyskać może lekki połysk. Taka metamorfoza nie ma skutków ubocznych jeśli chodzi o właściwości butów, natomiast jako użytkownik (użytkowniczka) musisz mieć świadomość ewentualnych różnic w estetyce.
Woskowanie buta nubukowego ma duże grono zwolenników, ale pamiętaj, że zmiany w wyglądzie mają w praktyce nieodwracalny charakter. Czy są to zmiany na lepsze, czy na gorsze? To już kwestia gustu. Jeśli masz wątpliwości, czy nubuk w swoim nowym wcieleniu – zbliżony wyglądem do skóry licowej – przypadnie ci do gustu, wypróbuj impregnat w niewidocznym miejscu, np. na niewielkim obszarze języka. Jeśli wiesz, że nie podoba ci się tak gładkie wykończenie buta, przejdź do kolejnego punktu. 😉
Zamsz / welur (i po części nubuk) to skóry posiadające charakterystyczny “meszek”, który – jeśli użyjesz klasycznych wosków – nieestetycznie się poskleja. Dlatego dużo lepszym wyborem w przypadku tego typu butów będą delikatniejsze środki w spreju, czy dedykowane impregnaty z aplikatorem gąbkowym. Ich rola będzie podobna: odnowią powłokę DWR, sprawią że skóra, czy tkanina będą niejako “odpychać” wodę zamiast ją “pić” oraz nawilżą skórę. W przeciwieństwie do środków opisanych w pierwszym punkcie, są jednak mniej “tłuste” i mniej “kleiste”, a co za tym idzie nie ingerują tak bardzo w pierwotny wygląd zastosowanych na cholewce materiałów.
Wśród impregnatów dedykowanych butom górskim znaleźć można też środki nadające się do stosowania w modelach wyposażonych w membranę (na przykład GORE-TEX®). Na czym polega różnica pomiędzy tymi grupami? Impregnaty do butów membranowych mają tak dobierany skład, żeby po zaschnięciu substancji nie tworzyła się jednolita “skorupa”, a w przypadku przeniknięcia pod pierwszą warstwę cholewki, by nie zapychały porów membrany i nie zmniejszały oddychalności obuwia.
Wiesz z jakiego typu obuwiem masz do czynienia i zaopatrzyłeś (-aś) się w odpowiedni preparat? Świetnie! To znaczy, że można przystąpić do działania. Jak dbać o buty trekkingowe, by były bardziej odporne na wilgoć? Sposób postępowania zależy od typu środka, z którego zamierzasz skorzystać. Zwykle impregnuje się buty wymyte i dobrze wysuszone, chociaż na rynku znaleźć też można preparaty, które z powodzeniem naniesiemy również na wilgotną skórę.
Dobre buty to podstawa – wie o tym każdy miłośnik gór. By z odbywanych w nich wędrówek czerpać jak najwięcej przyjemności i by była to inwestycja na lata, pamiętaj o ich regularnym czyszczeniu i pielęgnacji. Jeśli zależy ci na wzorowej “współpracy” z górskim obuwiem, przed wyjściem na szlak musisz poświęcić mu trochę uwagi. Dlatego dobrze jest wiedzieć jak dbać o buty trekkingowe, a przedstawione powyżej zasady konsekwentnie wcielać w życie.
[Wiesz już jak dbać, ale zastanawiasz się: jakie są najlepsze buty trekkingowe? Zapraszamy do dalszej lektury]
