Wspinanie w Wielkiej Brytanii ma długą historię i kieruje się dość specyficznymi zasadami. Mimo, że wywodzi się stamtąd wielu znanych wspinaczy sportowych, to kraj ten jest bardziej kojarzony ze wspinaczką tradycyjną niż sportowymi ekstremami. I słusznie. Brytyjczycy z niechęcią podchodzą do obijania dróg. Mają swoją własną, zrozumiałą tylko dla nich, skalę trudności, a wspinania na własnej uczy się tam dzieci. Rejonów tradowych jest znacznie więcej niż tych sportowych. Można odnieść wrażenie, żeby być tutaj uznanym za prawdziwego wspinacza, koniecznie trzeba mieć na koncie przejścia tradowe.
O sportowych wspinaczach mówi się tu z pewną pobłażliwością i delikatnym lekceważeniem, jak o dzieciach bawiącym się na placu zabaw, niemających pojęcia o otaczającym je szerokim świecie: „He is not a real climber. He just clips the bolts” – zasłyszane w Walii.
Dla ,,normalnego Europejczyka” brytyjskie podejście do wspinania może wydawać się dość dziwne. A kontakt z walijskim to już skok na głęboką wodę! Króluje zasada: Jak najmniej ingerować w skałę i nie zostawiać po sobie śladu w ścianie. Jest ona stosowana niezależnie od możliwości zakładania własnej asekuracji i ewentualnych konsekwencji odpadnięcia. O spicie w trudno asekurowalnym miejscu można tylko pomarzyć. Nawet stare haki są rzadkością. Stanowiska prawie zawsze buduje się samodzielnie.
Lower Pen Trwyn – sportowy sektor podczas przypływu (fot. autorka)
Wspinanie sportowe jest zepchnięte na boczny tor. W północnej Walii bolty znajdziemy tylko w pojedynczych rejonach, które absolutnie nie dają żadnych szans na założenie własnej protekcji. Jednym z nich jest nadmorski LPT (Lower Pen Trwyn) z dużym nagromadzeniem dróg powyżej 8a. Nawet tam zaleca się jednak zabranie kości, bo mogą być przydatne na dojściu pod pierwszą wpinkę. Umieszczanie stałych przelotów dopuszcza się też w kamieniołomach, a więc rejonach z definicji stworzonych przez człowieka. Najciekawszym z nich jest kamieniołom łupka w okolicach Llanberis. Zanim jednak udamy się tam z zamiarem podbudowania psychy, zajrzyjmy do przewodnika. Szybko zorientujemy się, że obicie jest raczej skąpe. Co więcej, niektóre obite drogi mają wyceny w… skali brytyjskiej. (W Wielkiej Brytanii w odniesieniu do dróg tradowych stosuje się skalę brytyjską, natomiast ubezpieczone linie są wycenione w skali francuskiej). W Walii stałe przeloty nie oznaczają wcale komfortowej asekuracji. Drogi należy wybierać ostrożnie i koniecznie czytać ich opisy w przewodnikach. Określenia takie jak bold, severe, serious powinny wzbudzić czujność…
Próby wyjaśnienia brytyjskiej skali osobie, która nigdy nie robiła drogi w niej wycenionej, przypominają tłumaczenie turyście skali Kurtyki. Można ogólnie powiedzieć, czy coś jest: łatwe, trudne, straszne czy bezpieczne, ale niewiele więcej. Po prostu trzeba jej doświadczyć na własnej skórze. Próby przełożenia na inne skale sportowe nie mają sensu. Podstawową różnicą między nimi jest uwzględnienie czynnika mentalnego. Wyceny brytyjskie składają się z dwóch członów: np E2 5c. Pierwszy odpowiada za ogólny, całościowy odbiór trudności drogi, na który składają się czynniki takie jak: wysiłek fizyczny, powaga, jakość asekuracji, jakość skały, ekspozycja. Rosnącym trudnościom odpowiadają określenia i ich skróty: Easy (E), Moderate (M), Difficult (D), Hard Diff (HD), Very Difficult (VD), Hard Very Difficult (HVD), Severe (S), Hard Severe (HS), Very Severe (VS), Hard Very Severe (HVS), Extremely Severe (E1, E2 itd.)
Druga część wyceny nie ma nic wspólnego ze skalą francuską, mimo, że ją przypomina. Z założenia ma określać najtrudniejszy ruch na drodze. Nieważne czy jest on jednym z dziesięciu innych równie trudnych czy jedynym i to niezależnie od asekuracji.
Zazwyczaj oba te człony są w pewnym stopniu powiązane. Na przykład HVS 5a, E1 5b, E2 5c – to typowe połączenia. Jeśli drugi człon jest wyższy, sugeruje to, że ruchy będą trudniejsze, jednak asekuracja lepsza (E2 6b). Analogicznie, jeśli znacząco odbiega on w dół (E2 5a) należy się spodziewać gorszej asekuracji/jakości skały/ trudności mentalnych.
Slate Llanberis – jeden z klasyków rejonu – droga The Mau Mau E4 6a (fot. autorka)
Często niezauważalnym aspektem przy przeliczaniu skal jest fakt, że wyceny brytyjskie odnoszą się do przejścia w stylu OS. Co więcej, zakładają że wspinacz posiada kompletny zestaw szpeju do asekuracji. To znaczy, że przejście drogi o wycenie E5 6b bez znajomości będzie wymagało mniej więcej tyle samo wysiłku, co pokonanie sportowej 7a+. No dobrze, ale co z trudniejszymi tradami, które nie były pokonywane OS-em, a próby prowadzenia poprzedzało patentowanie ze zjazdu? Na jakiej podstawie je wyceniono? Im bardziej zgłębiamy temat, tym więcej pojawia się zawiłości i pytań. Takie rozważania mogą ciągnąć się w nieskończoność, więc utnę je w tym miejscu. Tydzień to zbyt mało, by właściwie ,,poczuć” skalę brytyjską, ale wystarczająco dużo, by zrozumieć ideę jej stosowania. Wycenianie tradów z wymagającą asekuracją w skali sportowej nie daje żadnego pojęcia o powadze drogi. Czym innym będzie 7a ze świetną asekuracją z camów, a czym innym 7a, na którym każdy przelot jest niepewny. Może skal tradowych i sportowych nie należy próbować przeliczać, a po prostu stosować oddzielnie.
W Polsce większość ludzi wspina się po komfortowo obitych drogach, na których prawdopodobieństwo zrobienia sobie krzywdy jest nikłe i można skupiać się na pokonywaniu trudności fizycznych. Na eksperymentowanie z tradami decyduje się niewielu i zwykle nie wykracza ono poza poziom sportowych rozgrzewek.
Na wyspach sytuacja jest odwrócona o 180 stopni. Wspinanie na własnej jest głównym celem, a nie dodatkiem. Poziomy pokonywanych dróg tradowych i sportowych często są zbliżone.
Wiele zespołów na A Dream of White Horses HVS 5a (autor nieznany, z archiwalnych zdjęć z meetingu)
Muszę wspinać się więcej sportowo, żeby mieć zapas na tradach. – W zdumieniu słuchałam rozmowy dwóch organizatorek meetingu tradowego, w którym brałam udział. Moje wyobrażenia o etapach wspinaczkowego rozwoju zostały kolejny raz zachwiane, gdy z ust dwóch starszych kobiet dowiedziałam się, że przez całe życie wspinały się tylko tradowo i dopiero po kilkudziesięciu latach wspinania – na starość – przerzuciły się na ubezpieczone drogi. Co więcej, twierdziły, że mają na nich problemy z psychą. Wychodzę nad spita, mam trudny ruch do zrobienia, a przed sobą ryskę idealną na czerwonego cama. Chcę założyć jakąś asekurację!- słyszę. Bywa że starsi wspinacze odkrywają wspinanie sportowe dopiero dzięki swoim dzieciom. Powszechne jest tam to, co u nas należy jeszcze do rzadkości: kilkupokoleniowe rodziny wspinaczy.
Pogodę w Walii określa się najczęściej dwoma słowami: showery and midgy. Pada praktycznie codziennie. Zmienia się tylko pora i intensywność. W Walii możemy doświadczyć pełnej różnorodności deszczu: od delikatnej, lecz irytującej zawieszonej w powietrzu mgiełki, przez jednostajnie siąpiący deszcz, po nagłe oberwania chmury… Kurtka przeciwdeszczowa, parasol i nieprzemakalne buty są niezbędne. W miejscowych schroniskach zwykle znajduje się specjalne, dodatkowo ogrzewane pomieszczenie do suszenia mokrego szpeju i ubrań. Lepiej wchodzić do niego z zatkanym nosem… Warto zabrać kilka zmian odzieży i butów, także wspinaczkowych. Na szczęście wiele skał schnie bardzo szybko, a opady omijają niektóre rejony. Najgorsza pogoda zwykle bywa w Llanberis Pass.
Walijskie krajobrazy (fot. autorka)
Walia ma jeszcze jedną charakterystyczną dla swojego ,,mikroklimatu” cechę. Nawet bardziej uciążliwą niż deszcz. Ów problem to midges –małe, gryzące muszki, materializujące się znikąd całymi chmarami. Jedynym sposobem ochrony przed nimi jest osłonięcie całego ciała lub… ucieczka. (Pierwsze rozwiązanie, z uwagi na dużą wilgotność i zaduch, jest raczej tymczasowe). Pojawiają się przed deszczem, po deszczu, w trakcie deszczu, rano, wieczorem… właściwie trudno znaleźć moment, gdy ich nie ma.
Skomplikowana budowa geologiczna północnej Walii sprawia, że na stosunkowo niewielkim obszarze występuje wiele typów skał. Od osadowych (wapienie, łupki) przez magmowe (riolit, doleryt, dioryt), po metamorficzne (kwarcyt). Można wybierać między wspinaniem tradowym jedno i wielo- wyciągowym, boulderingiem, a nawet wspinaniem sportowym (choć tego jest tu najmniej). Walia oferuje wspinanie na klifach, w górskich dolinach, czy w księżycowej scenerii kamieniołomu łupka – można wybierać do woli… pod warunkiem, że akurat nie pada.
Każdemu rejonowi poświęcony jest osobny przewodnik. Dostępne jest też topo Roxfaxa: North Wales Climbs z wybranymi rejonami i drogami.
Llanberis Slate (fot. autorka)
Dobrym punktem wypadowym jest miejscowość Llanberis. Z niej do większości rejonów dostaniemy się w krócej niż godzinę. Wiele rejonów oddalonych jest zaledwie o kilka minut od miasteczka. Zróżnicowane wystawy i mikroklimat rejonów sprawiają, że w każdej porze roku gdzieś da się wspinać, a łagodny morski klimat chroni przed ekstremalnymi upałami i mrozami.
Jeden z największych, najbardziej malowniczych i najważniejszych historycznie rejonów północnej Walii. Znajdziemy tu drogi jedno- i wielowyciągowe, a także całkiem sporo boulderów.
Najbardziej rozpoznawalne i warte uwagi są skały wznoszące się po północnej części doliny. Wśród nich wyróżnia się Dinas Cromlech – przypominająca otwartą księgę ściana z historycznymi drogami: Left Wall, Resurrection, Right Wall, Lord of Flies, o których marzy każdy brytyjski tradowy wspinacz. Pogoda w Llanberis Pass jest kapryśna jak nigdzie indziej w okolicy. Dlatego też, gdy tylko pojawia się okno pogodowe, trzeba biec pod ścianę z nadzieją, że kolejny deszcz nie złapie nas w połowie wyciągu.
Llanberis Pass to jednak znacznie więcej niż to, co widać z wijącej się doliną drogi. Mamy tutaj spory wybór łatwych, kilkuwyciągowych dróg, jak i krótszych ekstremów. Wiele sektorów ma dziki i górski charakter, a dostanie się pod nie wymaga dłuższego spaceru.
Kamieniołom łupka jest bardzo specyficznym miejscem. Jest olbrzymi. Wielkie hałdy odłamków łupka górują nad miejscowością Llanberis. Między nimi wznoszą się połyskujące srebrno-szare lite płyty. Stare maszyny i budynki, walące się ogrodzenia – to wszystko sprawia, że można poczuć się tu nieco nieswojo. Łupek schnie błyskawicznie. Pod sektory można podchodzić w deszczu, a 10 minut później dotykać suchej skały (i to połogiej!).
Sportowe wspinanie w Slate. Linia na lewo to Gin Palace (fot Ellie Fuller)
Drogi w Slate można podzielić na 2 kategorie. Czujne połogie płyty – te zazwyczaj mają stałe przeloty i słabe możliwości dołożenia czegokolwiek oraz wąskie rysy ze świetną asekuracją zwykle z camów i mikrokostek. Mikrokostki – mimo że dedykowane do hakówki, tu sprawiają wrażenie bardzo solidnych przelotów. Obowiązkowymi pozycjami rejonu są: Comes the Dervish E3 5c w Vivian Quarry oraz The Mau Mau E4 6a. Z komfortowo obitych propozycji kusi Gin Palace 7c, który swoją nietypową formacją przypomina kominek. Znajduje się tu jedna z najtrudniejszych dróg w Walii i prawdopodobnie najtrudniejszy połóg na świecie – The Meltdown 9a.
Wspinanie w łupku jest unikatowe na światową skalę i koniecznie trzeba tu zajrzeć przy okazji wizyty w Walii.
Kto nie chciałby się wspinać na nadmorskich klifach? Bajkowa sceneria i całkiem niezła jak na Walię pogoda powodują, że na popularnych drogach bywa tu tłoczno. Część sektorów jest ,,pływowa” i można się pod nie dostać tylko w czasie odpływu. Na głównej ścianie przeważają 2-4 wyciągowe drogi. Białe klify są zbudowane z kwarcytu. Skała jest urzeźbiona nieregularnymi rysami i obłymi nyżami. Wystawiona na słońce, sól i wilgoć, miejscami łuszczy się, co nie dodaje pewności przy zakładaniu asekuracji. Powszechne są też porosty, spod których dosłownie wydarte są niektóre drogi, jak na przykład klasyk rejonu: The Strand E2 5b. Inne popularne drogi to eksponowany a nietrudny A Dream of White Horses HVS 5a, a z nieco trudniejszych propozycji Positron E5 6a/b.
Po lewej: Comes the Dervish E3 5c, czyli klasyk w rejonie Llanberis Slate (fot. autorka), po prawej: Lighthouse Arete, Gogarth (fot. Ilona Antonoviciute)
Niedaleko znajduje się przyjazny logistycznie Rhoscolyn z jednowyciągowymi drogami. Trzeba tam jednak pamiętać, by asekurującego partnera nie zaskoczył nadchodzący przypływ.
Rejon obfituje w ciekawe formacje: zacięcia, filary, rysy. Charakter wspinania nieco przypomina Sokoliki, jednak wiele linii ma 2 lub 3 wyciągi. Zdecydowanie więcej tu jednak wegetacji, broniącej dostępu do dróg. Tremadog znajduje się praktycznie na poziomie morza. Podczas gdy w wyżej położonych rejonach pogoda nie daje szans na wspinanie, tu jest szansa znaleźć słońce i suchą skałę. Asekuracja jest zazwyczaj bardzo dobra, lecz trzeba uważać na liczne półki i połogi, z którymi spotkanie nie będzie zbyt przyjemne. Silly Arete E3 5c, Falcon E1 5b to ciekawe propozycje rejonu.
Po lewej: Rhoscolyn – wspinanie na klifach (fot. autorka), po prawej: Tremadok (fot. Ieva Grauduma)
Walia to nie rejon dla sportowych wspinaczy. Jeśli będziemy tu szukać trudnych linii i optymalnego warunu wyjedziemy zawiedzeni. Jest to jednak idealne miejsce dla osób, które choć trochę wspinają się na własnej asekuracji i chcą zdobywać nowe doświadczenia. Zetknięcie z walijskim wspinaniem na pewno dostarczy wielu wrażeń i będzie dobrą szkołą. Poszerzy horyzonty i zaprocentuje w przyszłych przejściach górskich i tradowych. A poza tym pozwoli poczuć nieco szalony i totalnie inny świat walijskiego wspinania.
