Każdą wolną chwilę starasz się spędzać w górach, a może stawiasz w nich swoje pierwsze kroki? Niezależnie od tego, którym typem jesteś warto wiedzieć jak zachowywać się na szlaku.
Czy istnieje spisany Kodeks turysty? Nie, ale jest kilka zasad, którymi warto się kierować przebywając w otoczeniu natury. Część z nich jest kwestią dobrego zwyczaju, część wynika ze specyfiki obszaru, po którym się poruszasz. Park Narodowy będzie wymagał większej ostrożności i stosowania się do wyznaczonych przez jego Dyrekcję reguł.
Można zastanawiać się nad tym, czy jest to potrzebne. W końcu zachowanie się w górach może wydawać się intuicyjne, jednak nie dla każdego. Dobrze czasem zestawić własne wyobrażenia o obowiązujących zasadach ze źródłem jak np. informacjami zamieszczonymi na stronie TPN przed planowaną wycieczką w Tatry.
Jest to podstawowa zasada dotycząca każdego rodzaju wypraw. Warto dostosować planowaną trasę do pogody, warunków oraz składu osobowego. Dobrze jest mieć na uwadze przebieg szlaku, szacowany czas na jego pokonanie (do czasu podanego na mapie warto doliczyć zapas) oraz godziny wschodu i zachodu słońca. Wcześniej konieczne jest sprawdzenie prognozy oraz ewentualnego zagrożenia lawinowego.
Wyboru konkretnego szlaku należy także dokonać biorąc pod uwagę osoby uczestniczące w wycieczce. Inaczej na wymagających podejściach będą radzić sobie początkujący oraz zaprawieni w górskich wyrypach turyści. Kodeks turysty to także zachowanie względem Twoich towarzyszy. Trzeba mieć na uwadze osoby, które idą wolniej, nie powinny one zostawać na końcu. Dobrym zwyczajem jest, aby z przodu i na końcu grupy wędrujących razem osób były te bardziej doświadczone.
W górach szlaki są odpowiednio wytyczone oraz oznakowane. Żółty, zielony, niebieski, czarny i czerwony. Ich kolory nie są powiązane ze stopniem trudności. Szlak czerwony jest główny i najważniejszy na danym terenie, niebieski jest dalekobieżny, zielony łączy najciekawsze, charakterystyczne miejsca. Natomiast żółty i czarny są szlakami dojściowymi, krótszymi.
Oznaczenia znajdują się na drzewach, kamieniach oraz tablicach. Przed wyruszeniem w góry sprawdź przebieg trasy oraz szacowany czas na jej pokonanie. Jak ma się do tego Kodeks turysty? Podążanie wyznaczonym szlakiem jest nie tylko bezpieczne – poza mapą i nawigacją GPS możesz posługiwać się kolorowymi znakami np. na korze drzew. Jest ono jednocześnie dobre dla otaczającej przyrody. Pozwala ograniczyć zadeptywanie roślinności oraz zminimalizować ryzyko spotkania z dzikimi zwierzętami.
Pamiętaj, że to Ty jesteś tutaj gościem. Głośne zachowanie płoszy zwierzęta oraz zakłóca ich naturalny spokój. Kodeks turysty to przede wszystkim zachowanie się w taki sposób, jakiego sam wymagasz od innych użytkowników szlaków. Wiele osób wybiera się w góry w poszukiwaniu odpoczynku, kontaktu z przyrodą i ciszy. Staraj się cieszyć każdą chwilą na trasie, a unikając głośnych komentarzy oraz nucenia popularnych piosenek, możesz nawet usłyszeć szum potoku czy śpiew ptaków.
Tutaj zasada wydaje się prosta, w końcu pusta butelka jest lżejsza od pełnej, podobnie jak opakowanie po batoniku od jego zawartości. Niestety nie zawsze jest to takie oczywiste. Wędrując po górach i w skałach można zauważyć sporo pozostawionych przez turystów śmieci. Wybierając się w góry należy pozostawić otoczenie w stanie nie gorszym niż je zastaliśmy. Dobrym zwyczajem jest też zabranie ze sobą dodatkowego woreczka na śmieci. Chociaż raz w roku warto zrobić coś pożytecznego dla natury i zabrać nieswoje śmieci (np. przy pomocy gumowej rękawiczki). Można też wziąć udział w akcji Czyste Tatry i pomóc oczyścić tatrzańskie szlaki. Zabieranie ze sobą odpadów dotyczy także pobytu w schronisku. Miejsca noclegowe są często zlokalizowane w trudno dostępnych miejscach, a wywóz śmieci jest dość problematyczny.
W faktyczny Kodeks turysty powinna zostać zapisana zasada dotycząca dokarmiania zwierząt. Coraz częściej można zaobserwować ptaki i gryzonie zbliżające się do ludzi w celu uzyskania pokarmu. Pamiętaj, że dokarmiając je wyrządzasz im tak naprawdę krzywdę. W Tatrach dochodzi do niebezpiecznego w skutkach procesu synantropizacji niedźwiedzi, jeleni i kozic. Oznacza to, że dostosowują się one do stałej obecności człowieka, stają się bardziej śmiałe w przypadku bezpośredniego kontaktu.
W efekcie gatunki te, a szczególnie dotyczy to niedźwiedzi, uzależniają się od człowieka, co niejednokrotnie przyczynia się do ich większej śmiertelności. Tracą zatem swoją zdolność do przetrwania i umiejętności, w jakie wyposażyła je natura. Pozostawianie w okolicy szlaku śmieci i resztek jedzenia to kolejny aspekt tego problemu. Zwierzęta uczą się miejsc, w których znajdują łatwy pokarm. Kwestią, którą warto również poruszyć jest zakaz zbliżania się do dzikich zwierząt. W takiej sytuacji sięgnięcie po aparat może kusić. Należy jednak pamiętać, że najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie powolne oddalenie się.
To kolejny punkt, który wydaje się oczywisty. Nie chodzi tu tylko o chodzenie wyznaczonymi ścieżkami, aby zabezpieczyć roślinność przed zniszczeniem. Nawet w przypadku wspinaczy-taterników oraz taterników jaskiniowych jest to poruszanie się najkrótszą bezpieczną drogą podejścia. Istotne jest także wykorzystywanie istniejących, tradycyjnych ciągów komunikacyjnych. W ramach szanowania zieleni warto także pamiętać, aby nie zabierać ze sobą górskich pamiątek. Na terenie parków narodowych kwiaty, owoce i fragmenty skał są one objęte ochroną i nie wolno ich zbierać.
Ta zasada nie dotyczy tylko górskich szlaków, ale warto ją przypomnieć. Nie chodzi tutaj tylko o niszczenie tablic z oznakowaniem szlaków czy informujących o występujących w okolicy gatunkach zwierząt czy roślin. Zarówno w Tatrach jak i w skałach zdarzały się akty wandalizmu w postaci pozostawionych napisów. Za przykład mogą posłużyć hasła w drodze na Giewont czy wszelkiego rodzaju teksty świadczące o tym, że ktoś „tu był”. Ich usuwanie jest nie tylko kosztowne, ale i odbywa się nie bez wpływu na przyrodę.
Kodeks turysty mógłby regulować również zasady związane z pozdrowieniem na szlaku. „Cześć!” czy „Dzień dobry” to pozytywny zwyczaj, który w górach zadomowił się na długo przed najazdem tłumu turystów. Dlaczego witamy się z zupełnie obcymi osobami? Kiedyś był to wyraz troski o drugiego człowieka. Można było w ten sposób potencjalnie sprawdzić samopoczucie napotkanego wędrowca. W trakcie wymagającego podejścia każdemu może zdarzyć się w chwila słabości. Te słowa mogą stanowić również życzenie szczęśliwej wycieczki i bezpiecznego powrotu do domu. Staraj się podtrzymywać ten dobry zwyczaj. Uśmiech i powitanie stwarzają poczucie górskiej wspólnoty obcych osób, które łączy jedna pasja.
Kolejną kwestią, którą warto rozstrzygnąć jest pierwszeństwo na szlaku. Niekiedy występują wąskie odcinki i wtedy pojawia się pytanie o to, kto powinien pójść przodem. Są to raczej umowne zasady, ale dobrym zwyczajem jest się do nich stosować. W teorii młodsza osoba powinna przepuścić starszą, a wchodzący schodzącego w dół. Jest to niespisana zasada, o której warto pamiętać. Ma to szczególne znaczenie na bardziej obleganych szlakach, a także na fragmentach wyposażonych w sztuczne ułatwienia.
Ostatni, ale nie mniej ważny punkt dotyczy zachowania w schronisku. Jest pewna grupa osób, która traktuje to miejsce jako dobrą przestrzeń do głośnej imprezy czy zakrapianego spotkania. Wspólne śpiewanie przy dźwiękach gitary nie jest niczym złym o ile nie staje się uciążliwe dla innych turystów. Warto zwrócić uwagę przede wszystkim na czas spędzony w pokoju. Należy pamiętać, że jak sugeruje nazwa schronisko to przede wszystkim schronienie dla osób, które chcą zregenerować się i odpocząć po przejściu wymagającego szlaku. Pokój nie jest dobrym miejscem na głośne rozmowy, szczególnie w trakcie ciszy nocnej. Dobrym zwyczajem jest uszanowanie współtowarzyszy w tym zakresie oraz unikanie świecenia po oczach śpiących turystów. Wiele modeli czołówek posiada czerwoną diodę, która świetnie sprawdza się w tego typu sytuacjach. Nie razi po oczach innych, a pozwala bezpiecznie dotrzeć do własnego łóżka czy ekwipunku.
To zasada obowiązująca przede wszystkim na terenie parków narodowych. Budki z poborem opłat znajdują się przy wejściach na tego typu teren nie bez powodu. Może wydawać się, że przecież spędzanie czasu na świeżym powietrzu w otoczeniu natury powinno być darmowe dla każdego. I tak jest – w znacznej części popularnych górskich szlaków. Dlaczego zwiedzanie Tatrzańskiego czy Babiogórskiego Parku Narodowego kosztuje? W TPN to aktualnie (stan na kwiecień 2021) jest to 7 zł za bilet normalny, w Babiogórskim Parku to 4 zł. Nie jest to zatem kwota, dla której warto udawać, że budka z poborem opłat nie istnieje. Bilet często można zakupić także on-line.
Nasuwa się pytanie: na co park wydaje pieniądze płynące z ruchu turystycznego? Przykładowo w TPN opłaty przeznacza się na tworzenie i utrzymanie infrastruktury turystycznej (w tym wynajem przenośnych toalet, sprzątanie i remonty szlaków, wymianę oznakowań itp.) i edukacyjnej parku narodowego oraz na ochronę przyrody. Natomiast 15% wpływów z opłat za wstęp wspiera działalność ratowniczą Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.
Inną ważną kwestią jest zasada dotycząca korzystania z pomocy z górach. Należy pamiętać, że dotarcie do potencjalnego poszkodowanego w trudnym terenie wiąże się z dużym ryzykiem oraz znacznie dłuższym czasem. To nie miasto, gdzie karetka musi pokonać korki. Najważniejsze to starać zachowywać się w taki sposób, aby wezwanie pomocy nie było konieczne. To przede wszystkim dobre przygotowanie do wycieczki, odpowiednie jej zaplanowanie, sprawdzenie pogody i warunków, dobór stroju i sprzętu do celu itd.
Jak wezwać pomoc w górach dowiesz się z osobnego artykułu na ten temat. Warto jednak przemyśleć sytuację i odpowiedzieć sobie na pytanie czy faktycznie potrzebuję pomocy? Być może czasem, w przypadku mniejszych kontuzji, otarć czy bólu głowy uda się poprosić o pomoc kogoś na szlaku (każdy powinien mieć ze sobą apteczkę) lub skonsultować się z ratownikiem (przez telefon lub w dyżurce). Tutaj liczy się rozwaga i wzajemna pomoc, w końcu w górach może znaleźć się ktoś, kto bardziej potrzebuje ratunku.
