Wiedza jest najskuteczniejszą formą zmniejszenia ryzyka związanego z wypadkiem lawinowym. Z niewiedzy popełniamy najwięcej błędów. Czynnik ludzki jest najpoważniejszym zagrożeniem i jego wpływ na inne obiektywne zjawiska ma fundamentalne znaczenie.
W naszych rodzimych Tatrach TOPR publikuje stopień zagrożenia lawinowego. Można go znaleźć na ich głównej stronie internetowej czy np. na „monitorach pogodowych” zainstalowanych w każdym schronisku w polskich Tatrach, a nawet na stacji paliw BP w Zakopanem. Stopnie zagrożenia lawinowego są dobrze opisane i znajdziemy tam szereg informacji mających na celu poszerzenie informacji o warunkach panujących w górach (jak chociażby tendencje na kolejne 48 godzin). Działając po słowackiej stronie Tatr, stopień zagrożenia lawinowego znajdziemy na stronie www.tanap.org.
Poziom zagrożenia lawinowego określa pięciostopniowa skala (źródło; www.topr.pl):
Stopień pierwszy- zagrożenie niskie
Pokrywa śnieżna jest na ogół dobrze związana i stabilna. Wyzwolenie lawiny jest zwykle możliwe tylko przy dużym obciążeniu dodatkowym, w nielicznych miejscach, w bardzo stromym lub ekstremalnym terenie. Możliwe jest samorzutne schodzenie śniegu głównie w postaci zsuwów i małych lawin. Przy tym stopniu zagrożenia na ogół panują dogodne warunki dla wędrówek. Szczególną ostrożność należy zachować na stokach ekstremalnych i bardzo stromych.
Stopień drugi- zagrożenie umiarkowane
Pokrywa śnieżna jest umiarkowanie związana na niektórych stromych stokach, na ogół jednak jest związana dobrze. Wyzwolenie lawiny jest możliwe zwłaszcza przy dużym obciążeniu dodatkowym, przede wszystkim na stromych stokach. Nie należy spodziewać się samorzutnego schodzenia dużych lawin. Panują częściowo niekorzystne warunki. Poruszanie się wymaga umiejętności oceny lokalnego zagrożenia lawinowego i odpowiedniego wyboru trasy, szczególnie na wszystkich stromych stokach oraz na stokach średnio stromych szczególnie wskazanych pod względem wystawy i wysokości.
Stopień trzeci- zagrożenie znaczne
Pokrywa śnieżna jest umiarkowanie lub słabo związana na wielu stromych stokach. Wyzwolenie lawiny jest możliwe już przy małym obciążeniu dodatkowym, przede wszystkim na stromych stokach. W niektórych przypadkach możliwe jest samorzutne schodzenie średnich, a sporadycznie także dużych lawin. Warunki w znacznej mierze są niekorzystne. Poruszanie się wymaga bardzo dużego doświadczenia oraz posiadania bardzo dużej zdolności oceny zagrożenia lawinowego. Należy unikać stromych stoków, szczególnie wskazanych pod względem wystawy i wysokości.
Stopień czwarty- zagrożenie wysokie
Pokrywa śnieżna jest słabo związana na większości stromych stoków. Wyzwolenie lawiny jest prawdopodobne na licznych stromych stokach już przy małym obciążeniu dodatkowym. Możliwe jest samorzutne schodzenie licznych średnich, a często również dużych lawin. Warunki zdecydowanie niekorzystne. Poruszanie się wymaga ekstremalnie dużej zdolności do oceny zagrożenia lawinowego. Zaleca się zaniechanie wszelkich wyjść w teren wysokogórski. Należy pozostawać w granicach średnio stromych stoków oraz brać pod uwagę zasięg lawin z wyżej położonych stoków.
Stopień piąty – zagrożenie bardzo wysokie
Pokrywa śnieżna jest na ogół słabo związana i dalece niestabilna. Istnieje prawdopodobieństwo samoczynnego schodzenia wielu dużych, niejednokrotnie również bardzo dużych lawin, także w terenie średnio stromym. Panują wysoce niekorzystne warunki. Poruszanie się w terenie jest zazwyczaj niemożliwe. Zaleca się zaniechanie wszelkich wyjść w góry i pozostanie w obszarach nie objętych zasięgiem zagrożenia lawinowego.
W przypadku zejścia lawiny posiadanie odpowiedniego sprzętu decyduje o powodzeniu akcji ratunkowej (fot. Ortovox)
Turystyka wysokogórska, taternictwo, skialpiznim, freeride czy snowboard poza wytyczonymi trasami oznaczają zwiększenie ryzyka lawinowego oraz niebezpieczeństwa wynikającego z poruszania się w trudnym górskim terenie.
Metoda filtrowania 3×3 opracowana przez Wernera Muntera pozwala na skutecznie zmniejszenia ryzyka zejścia lawiny. Metoda określa trzy podstawowe czynniki, które odpowiedzialne są za wywołanie lawiny:
W tabeli poniżej omówiono szczegółowo ocenę ryzyka lawinowego na postawie metody filtrowania:
Warunki meteorologiczne (śnieg) | Teren | Człowiek |
Ocena na podstawie zabranych odpowiednio wcześniej informacji | ||
Sprawdzenie komunikatu lawinowego. Sprawdzenie bieżącej prognozy pogody. Analiza historii pogody, stopnia lawinowego, | Przygotowanie odpowiedniej mapy (mapa skiturowa). Znajomość ekspozycji terenu. Informacje uzyskane na podstawie przewodników topograficznych. | Doświadczenie własne i osób z którymi wybieramy się na wycieczkę. Odpowiedzialność własna. Wyposażenie specjalistyczne. Umiejętność poruszania się i jazdy w terenie górskim. |
Ocena na podstawie aktualnych obserwacji w terenie | ||
Określenie warunków śnieżnych tj.: – przemieszczania się śniegu przez wiatr, – ilość świeżego i nawianego śniegu, – zaspy, – nawisy śnieżne, – nastawa stoku, – ekspozycja terenu, – widoczność, – stopień zachmurzenia, – kierunek wiatru. | Określenie sytuacji bieżącej: – rodzaj terenu (otwarty, – nachylenie stoku, – występowanie żlebów, | Prawidłowa kalibracja sprzętu lawinowego. |
Podjęcie decyzji | ||
Sprawdzenie świeżych pokładów śniegu. Nasłonecznienie. Rodzaj stopnia zagrożenia i | Czy jest to stok nawietrzny czy zawietrzny? Forma stoku. | Umiejętności zjazdowe i w poruszaniu się w terenie wysokogórskim. Środki ostrożności (zachowanie bezpiecznych odległości pomiędzy sobą). |
Przydatna może być metoda redukcyjna dla początkujących:
Współczynnik redukcji (WR) = środki ostrożności
Zestaw lawinowy Ortovox zawierający elementy niezbędne każdemu skitourowcowi oraz osobom wędrującym przez tereny zagrożone zejściem lawiny (fot. 8a.pl)
Możliwe do przyjęcia ryzyko:
Przykład zastosowania metody redukcyjnej:
W skład zestawu lawinowego Ortovox wchodzi również broszura jak korzystać ze sprzętu lawinowego i jak unikać lawin (fot. 8a.pl)
Do uprawiania narciarstwa wysokogórskiego i kwalifikowanej turystyki wysokogórskiej poza wyznaczonymi trasami niezbędne jest posiadanie specjalistycznego sprzętu, który może uratować nasze życie.
Detektor lawinowy
Urządzenie elektroniczne przeznaczone do szybkiej lokalizacji osób zasypanych pod śniegiem (lawiną). Detektor może pracować w trybie nadawania lub odbioru. Urządzenie powinno być zawsze włączane w trybie nadawania w terenie zagrożonym. Emituje ono co 1 sekundę impuls elektromagnetyczny o częstotliwości 457 kHz. W przypadku poszukiwania jednej z osób uwięzionych pod śniegiem detektor przełączamy w tryb odbioru. Detektor w trybie odbioru wskazuje na odległość i kierunek do nadającego urządzenia zasypanego pod śniegiem, umożliwiając odnalezienie i odkopanie ofiary. W Tatrzańskim Parku Narodowym znajdziemy punkty, w których możemy sprawdzić prawidłowość działania naszych detektorów. Usytuowania „punktów testowych” znajdziemy na stronie www.tpn.pl
Sonda lawinowa
Przeznaczona jest do przeszukania miejsca zejścia lawiny. Sonda wykonana jest ze składanych rurek o dużej wytrzymałości w celu penetracji twardego śniegu. Powinna być napinana metalową linką.
Łopata lawinowa.
Przeznaczona do odkopywania śniegu w przypadku przysypania człowieka przez lawinę. Zaleca się stosowanie łopaty wykonanej z metalu, ponieważ łopatki z tworzywa sztucznego często ulegają uszkodzeniu.
Wypornościowy plecak lawinowy
Zmniejsza ryzyko zasypania osoby porwanej przez lawinę. W przypadku porwania przez lawinę poduszki powietrzne umieszczone w plecaku wypełniają się gazem, uniemożliwiając wciągnięcie narciarza pod śnieg. Wypornościowy plecak lawinowy należy aktywować poprzez pociągnięcie dźwigni bezpośrednio po wywołaniu lawiny.
Wczytuję galerię
Wybierając się w góry należy pamiętać, że warunki pogodowe mogą się natychmiast zmienić. Ważną czynnością jest znajomość podstawowych zasad lawinoznawstwa. Pamiętajmy o tym, że przy 3 stopniu zagrożenia, wyzwolenie lawiny jest już możliwe przy „małym” obciążeniu dodatkowym, przede wszystkim na stromych stokach, a pokrywa śnieżna jest umiarkowanie lub słabo związana na stromych stokach. Jest to trzeci stopień w 5 stopniowej skali, więc mniej doświadczona osoba może dojść do konkluzji, iż jest bezpiecznie (no bo to dopiero trzeci stopień…) – to typowy błąd pułapki decyzyjnej! Wypadki lawinowe zaczynają się właśnie od błędnej decyzji, a w dalszej kolejności przekraczamy istotną, aczkolwiek niewidzialną granicę.
Analogiczną sytuację do lawin można przedstawić na przykładzie wejścia na śnieżny nawis, wiszący nad przepaścią – mamy tu uświadomione ryzyko i te nieuświadomione. Często jest tak, że wspinając/poruszając się w jakimś obszarze ryzyka, nie mamy świadomości, że przekroczyliśmy już obszar pozornie bezpieczny, a tymczasem znajdujemy się już w strefie realnego ryzyka. Tak jest z lawinami czy śnieżnymi nawisami, gdzie linia obrywu nawisu zwyczaj znajduje się w obszarze, który wcześniej oceniliśmy jako pozornie bezpieczny (uświadomione ryzyko). De’ facto znajdujemy się już właśnie za liną obrywu nawisu, w strefie nieuświadomionego ryzyka.
Detektor w trybie odbioru wskazuje na odległość i kierunek do nadającego urządzenia zasypanego pod śniegiem (fot. Ortovox)
Pamiętajmy, miłość do gór i gadżetów nie uchroni nas przed wypadkami, więc wiedza jest niezbędna. Jeżeli planujesz działalność zimą w terenie wysokogórskim warto skorzystać z tzw. Szkoleń lawinowych, a do plecaka obligatoryjnie zabieraj lawinowe ABC !
Strona wykorzystuje pliki cookies w celach wyłącznie statystycznych. Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były instalowane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki. Korzystanie z witryny oznacza zgodę na wykorzystanie plików cookies. Dowiedz się więcej.