Wraz ze wzrostem popularności sportów górskich i rozwojem outdoorowej społeczności następuje coraz większa specjalizacja w produkcji butów wspólnie określanych mianem „turystycznych”. Jak wybrać te jedyne?
Najogólniej rzecz ujmując, istnieją dziś buty zaprojektowane praktycznie do każdego rodzaju aktywności. Dlatego, szukając odpowiedzi na pytanie jak wybrać buty górskie, musimy przede wszystkim mieć świadomość, że nie ma butów uniwersalnych. Decydując się na jedną czy dwie pary butów w góry, potrzebne będą kompromisy, skutkujące dyskomfortem przy rzadziej spotykanych warunkach terenowych czy pogodowych. Nie mamy tutaj na myśli sytuacji skrajnych ogólnie (ekstremalnych), lecz rzadko napotykanych przez danego użytkownika. Przykładowo, jeśli chodzimy po szlakach głównie latem i jesienią, to mając jedne buty w góry dobrane pod kątem właśnie tych pór roku, zimą będziemy musieli pogodzić się z ograniczeniami, które postawią przed nami nasze buty. I odwrotnie: jeśli dobieramy buty trekkingowe wysokie pod zimowe wyjścia, z użyciem raków, do chodzenia w śniegu i po lodzie, to niewielką szansę mamy na równie satysfakcjonujące użytkowanie upalnym latem. Podsumowując ten przydługi wstęp: nie ma jednych butów do wszystkiego!
Co to są buty trekkingowe opisaliśmy już wcześniej. Zastanówmy się teraz jak wybrać te właściwe.
Dobrą “robotę” w edukacji turystów na temat różnic w konstrukcji i przeznaczeniu butów wykonały lata temu takie firmy jak Hanwag czy Meindl. Wprowadzając prostą klasyfikację literową w zakresie A-D zwrócono już kilkadziesiąt lat temu uwagę kupujących na konieczność doboru odpowiedniej twardości podeszwy do różnego rodzaju podłoża i innego stopnia nastromienia terenu.
Jak wybrać buty górskie?
Przeczytać literkę!*
Buty oznakowane literką A to propozycje miękkie, bardzo wygodne, idealne na parkowe spacery, te ze znakiem D przeznaczone są dla wspinaczy na trudny teren poza szlakami. Oczywiście gdzieś pomiędzy mieszczą się wszystkie pozostałe buty mniej i bardziej usztywnione, na lekkie i trudniejsze trekkingi. Ten prosty i łatwy do zrozumienia podział nie jest jednak idealny, różnice w konstrukcji buta rzadko bowiem ograniczają się do twardości, a cała masa pozycji nie daje się tak łatwo “zaszufladkować”. Inni producenci (z nielicznymi wyjątkami) praktycznie nie stosują obecnie tej skali oznaczania swoich produktów, choć oczywiście również w jakiś sposób kategoryzują swoje buty w góry.
* zbyt piękne by było możliwe 😉
Popularność poszczególnych kategorii różni się pomiędzy krajami na co wpływ ma, chociażby charakter miejscowych pasm górskich. W zależności od aktualnych trendów i przyjętych strategii producenci kładą niejednolity nacisk na każdą z nich. I tak, przeglądając ofertę niemieckich firm odnajdziemy najszerszą kolekcję tradycyjnych, w pełni skórzanych modeli, z wyższym lub niższym otokiem. W ofercie włoskich producentów pojawią się buty w góry pełne kolorów, nietrywialnych przeszyć, łączeń materiałów — tu trend wyraźnie zmierza ku niższej wadze i nowym technologiom. Oferta rynku brytyjskiego to skórzana klasyka w wysokości “mid” (buty górskie do kostki, ale nie za wysokie). I każde z tych butów spotkać się mogą gdzieś na szlaku, a ich właściciele będą równie zadowoleni z wyboru. Bo modele o znacząco różnym wyglądzie mogą mieć bardzo zbliżone właściwości i cechy.
Znajomość rodzajów i cech obuwia turystycznego pozwala zawęzić pole poszukiwań i wybrać te najwłaściwsze tak, by zapewniały maksymalną:
Sama świadomość mnogości górskich wyzwań i szerokiej gamy butów do nich zaprojektowanych jest pierwszym i kluczowym krokiem do dokonania prawidłowego wyboru. Zanim wybierzesz się do sklepu, aby odpowiedzieć na pytanie: jakie buty w góry, zastanów się wcześniej nad planowanym zastosowaniem obuwia. Zadaj sobie tych kilka pytań:
Czytając dalej, prosimy wziąć pod uwagę, iż zastosowane nazewnictwo poszczególnych kategorii butów jest umowne, i może różnić się, w zależności od producenta. Postaraliśmy się jednak, aby zastosowana klasyfikacja była jak najprostsza i jasna do zrozumienia różnic.
Buty za kostkę z serii Hiking przeznaczone są na dobrze utrzymane szlaki, i w łatwiejszy teren. Najczęściej wykonane są z cieńszych skór zamszowych, często łączonych z gamą tkanin syntetycznych. Dosyć łatwo dopasowują się do stopy i są wystarczająco elastyczne, by nie wymagały specjalnego rozchodzenia przed wyjściem. Buty z tej kategorii posiadają konstrukcję zapewniającą prawidłową stabilizację stopy i ochronę wokół kostki – choć rzadko sięgają wysoko ponad nią. Mają stanowić zabezpieczenie przed kurzem, błotem i zmiennymi warunkami atmosferycznymi (deszczem). Jakkolwiek trywialnie by to nie brzmiało, buty górskie tej kategorii wymagają:
Bardzo często słyszmy od naszych klientów pytania: czy ten but nie ma za dużo przeszyć? czy but nie ma za dużo wstawek materiałowych? Zawsze odpowiadamy, iż w tej klasie butów, jest to pożądane. Buty mają być lekkie, nie za sztywne, bardzo dobrze oddychające. Nie można przecież z każdego buta zrobić modelu ekspedycyjnego! Należy jednak pamiętać, iż obuwie z tej kategorii będą najczęściej za lekkie na warunki zimowe, i zbyt miękkie do założenia raków (o ryzyku złamania łącznika raków z powodu zbyt miękkiego obuwia pisaliśmy w artykule Jakie raki w góry). Zimowa wycieczka tatrzańską doliną – tak. Jednak podejście w takich butach na Przełęcz pod Chłopkiem, w poważniejszych zimowych warunkach – nie.
Ten typ obuwia przeznaczony jest na trudniejsze szlaki i w teren. Zdecydowanie lepiej sprawdza się podczas dłuższych, kilkudniowych wycieczek. Wykonany jest z grubszych skór, a w przypadku łączeń z tkaniną jest ona wyraźnie mocniejsza i odporniejsza na mechaniczne uszkodzenia. Zarówno podeszwa jak i całościowa konstrukcja buta są mniej elastyczne i zapewniają większe usztywnienie kostki. Niektóre modele są dodatkowo podwyższane, co dla części użytkowników, nieprzyzwyczajonych do tego typu kroju, oznacza konieczność „adaptacji”. Można założyć, iż buty w góry z tej serii wymagają nieco rozchodzenia, by w pełni dopasowały się do kształtu stopy.
W obuwiu tego rodzaju możemy chodzić latem, z cięższym plecakiem, po Beskidach, Tatrach, a nawet wybrać się na średniej trudności alpejskie szczyty. Także zimą, buty górskie tej klasy można użyć w Beskidach, Tatrach, czy na łatwiejszych szczytach alpejskich. Z pewnością, modele z tej kategorii są dla turysty górskiego najbardziej uniwersalne — również dla kogoś, kto ma bardziej ambitne plany górskie. Dla wielu poszukujących odpowiedzi na pytanie „jak wybrać buty górskie?” odpowiedź brzmieć może: skupić się na serii „Backpacking”!
Buty z tej kategorii najczęściej używać można z rakami (oczywiście paskowymi / koszykowymi; więcej na ten temat znajdziesz w artykule Jak wybrać odpowiednie buty do raków koszykowych).
Jakie buty w góry z myślą o przemierzaniu trudnego i zmiennego terenu na różnych wysokościach? Z pewnością modele z kategorii Alpine. Te mają za zadanie zapewnić ochronę i komfort podczas długotrwałego trekkingu – także w warunkach zimowych (w połączeniu z rakami lub rakietami śnieżnymi). W większości modeli z tej kategorii można się już również wspinać w poważnych warunkach zimowych.
Naturalną konsekwencją jest podwyższona waga, co w połączeniu ze sztywnością podeszwy i cholewki oznacza, iż część użytkowników, decydując się na buty w góry z linii Alpine, będzie wymagała swoistego „treningu” przed pierwszym poważnym użyciem w terenie.
Z powodu wymienionych cech, używanie tego typu butów np. w Beskidach, będzie – delikatnie mówiąc – mało komfortowe (nawet zimą). Również letnie warunki w Tatrach, to zbyt mało dla butów tej klasy. Jednak w czasie tatrzańskiej zimy, czy w wyższych partiach Alp (niezależnie od pory roku) będziemy mogli w pełni czerpać z możliwości tych modeli. Buty górskie tej klasy dają już możliwość zastosowania raków automatycznych lub półautomatycznych (rzadsze rozwiązanie – co nie znaczy, że gorsze).
Buty tej klasy projektowane są z myślą o górach wysokich, zimowej wspinaczce, ekspedycjach na wielotysięczniki i niskiej temperaturze. Użyjemy ich więc wszędzie tam, gdzie nie można nawet na chwilę, zapomnieć o poważnym ryzyku związanym z odmrożeniem palców stóp. Z założenia buty wysokogórskie (tak można by przetłumaczyć angielską nazwę linii Mountaineering) noszone są więc w warunkach śniegu i lodu, w połączeniu z rakami. Jeszcze niedawno kategoria ta opanowana była przez plastikowe skorupy, jednakże dynamiczny rozwój nowych technologii pozwolił na projektowanie także w tym segmencie butów całkowicie sztywnych – a znacznie lżejszych, zapewniających bardzo wysoki poziom wodoodporności – a przy tym „oddychających”.
Cholewki butów górskich w tej grupie tworzone są z różnego rodzaju kombinacji grubych skór i pancernych tkanin syntetycznych – odpornych zarówno na uszkodzenia mechaniczne, jak i pogodowe . Często zintegrowane są z zewnętrznym ochraniaczem, w środku zaś miewają dodatkowe docieplenie. Sztywne, pancerne, wysoko oblane gumą na całym obwodzie, charakterystycznie “objętościowe” (muszą dać możliwość zmieszczenia nie tylko stopy wspinacza, ale i skarpet – nierzadko 2 par, a także wkładek ocieplających. Więcej o doborze rozmiaru tego typu buta w artykule eksperta, himalaisty Janusza Gołąba Jak dobrać rozmiar butów w góry).
W pełni twarda podeszwa i odpowiednie elementy mocujące pozwalają na wpięcie raków automatycznych lub półautomatycznych. “Prostsze” modele z serii butów wysokogórskich będą odpowiednie dla zimowych warunków na szczytach 4-5 tys m n.p.m. Wyższe modele nie mają już żadnych ograniczeń .
Rozważając jak wybrać buty górskie, pamiętaj, że pierwsze i najważniejsze pytanie, na jakie musisz sobie udzielić odpowiedzi to:
Gdzie i kiedy planujesz butów używać?
Określ rodzaj terenu i warunki atmosferyczne, długość wypadów i wiążącą się z tym wielkość przenoszonego bagażu. Jeśli skupiać będziesz się na popularnych szlakach w niższych górach, to lekkie i elastyczne buty spiszą się świetnie. Jeśli jednak teren ma być skalisty i nierówny, a na twych plecach spocznie wypakowany do granic możliwości plecak, potrzebujesz sztywniejszej podeszwy, która da ci dodatkową ochronę. Nie staraj się za wszelką cenę podpinać raków do wiosenno-letnich butów z serii Light Hiking, analogicznie – nie ma najmniejszego sensu byś na jednodniową letnią przechadzkę z bidonem u pasa zakładał/a pancerne buty górskie z kategorii Backpacking. Postępuj zgodnie z zasadą: “Może i można, tylko po co się tak męczyć?”
Bardziej doświadczony turysta może pokusić się o wybór butów trekkingowych z lżejszej kategorii niż osoba dopiero odkrywająca uroki turystyki górskiej. Zasada ta sprawdza się nawet wtedy gdy udadzą się w ten sam teren w identycznych warunkach pogodowych. Szczególnie, jeśli jesteś całkowitym nowicjuszem, pamiętaj aby celować „oczko wyżej” – wybrane buty górskie mają zapewnić dobre wsparcie dla mało wytrenowanych stóp, kostek, ścięgien Achillesa i łydek. Także jeśli planujesz podnieść swoje outdoorowe umiejętności stopniowo zwiększając wysokości, obciążenie i czas trwania wypadów.
Jakie buty w góry? Upewnij się, że kupisz buty, które pozwolą Ci się rozwijać, i będą spełniały oczekiwania również wtedy, gdy wejdziesz na nowy poziom. Pamiętaj jednak, że nie ma butów „do wszystkiego”. Dlatego nie staraj się na siłę znaleźć butów, które sprawdzą się zawsze i wszędzie. Jeśli uznasz, że twoje umiejętności wybiegają już poza możliwości i przeznaczenie buta – dokup kolejne. Tylko w ten sposób gwarantujesz sobie bezpieczeństwo, komfort i brak rozczarowań.
Sprawdź jak wybrać wysokie buty trekkingowe w góry:
Buty górskie dobrej jakości nie zawiodą cię, gdy sytuacja w terenie się skomplikuje. Naprawdę nie chcesz by w połowie zaplanowanej trasy się rozpadły – możliwości jakiejkolwiek reperacji w terenie są bliskie zeru. Gdy nie jesteś ekspertem, trudno na pierwszy rzut oka rozpoznać jakość, szczególnie w lżejszych kategoriach, gdzie rynek zalany jest obuwiem stylizowanym na „górskie”. Można na takie buty natrafić już nawet podczas “wyprawy” po najbliższego marketu po jajka czy marchewkę. Miej świadomość, że nadzwyczaj tanie buty nieznanego producenta, wyposażone w bliżej nieokreślony „-tex”, to twój bilet do kłopotów!
Poświęć dłuższą chwilę na porównanie
Doskonałym wyróżnikiem pozwalającym szybko odsiać produkty z niższej półki jest również rodzaj zastosowanej membrany. Stawiając na obuwie z membraną GORE-TEX® masz pewność, że zostało ono przetestowane nie tylko przez producenta, ale dodatkowo przez firmę WL Gore. Jednym z warunków licencji jest bowiem obowiązek udostępnienia każdego nowego wzoru do laboratorium GORE. Tam przeprowadza się naprawdę mordercze testy po to, aby klient otrzymał produkt najwyższej jakości. Dla producentów butów licencja na wykorzystywanie membrany GORE-TEX® jest niezwykle cenna, a obawa przed jej utratą oznacza, że nie ma miejsca na kompromisy.
Jeżeli dotarłeś czytelniku do tego miejsca oznacza to, iż traktujesz swoje górskie zainteresowania poważnie. Będziesz wiec prawdopodobnie spędzał w najbliższych latach większość swojego urlopu w górach. Pozwolimy więc sobie na małą dygresję: nie obawiaj się posiadać w swojej górskiej szafie dwóch czy trzech modeli butów. Nie będzie to oznaczało, iż jesteś rozrzutny. Wprost przeciwnie. Świadczy to o tym, iż masz świadomość o ograniczeniach dla poszczególnych modeli butów. A posiadając więcej niż tylko jedne buty w góry, będziesz ich używał świadomie. Nie będziesz narażał ich na nadmierne zużycie, czy uszkodzenie w terenie i warunkach, dla których nie zostały zaprojektowane. Analogicznie, będąc kierowcą też nie jesteś rozrzutny mając dwa komplety opon – letni i zimowy. Jesteś nie tylko bezpieczniejszy na drodze, ale i rachunek ekonomiczny okazuje się na końcu niższy.
Jak wybrać buty górskie? Rozsądnie, rozważnie i świadomie!
Do zobaczenia na szlaku! I poza nim!
